«Սանահին» վանական համալիրի տարածքում գտնվող պատմության և մշակույթի հուշարձանները վնասելու, թաղման վայրերն անարգանքի ենթարկելու դեպքի առթիվ ՀՀ քննչական կոմիտեի Լոռու մարզային քննչական վարչության վարույթում քննվող քրեական գործով ձեռնարկված բազմակողմանի քննության արդյունքում պարզվել է ենթադրյալ հանցագործություն կատարած անձի ինքնությունը, դրանց կատարմանը նպաստող պայմանները։

Քննության արդյունքներով՝ մեկ անձի մեղադրանք է առաջադրվել, և քրեական գործն ուղարկվել դատարան: Բացի այդ,  միջնորդագիր է ներկայացվել ՀՀ պատկան մարմիններին՝ պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության գոտիներում ապօրինի հողային և շինարարական աշխատանքների կատարումը, այդ թվում՝ հուղարկավորությունների և նոր գերեզմանների կառուցումը բացառելու ուղղությամբ միջոցներ ձեռնարկելու համար:

Այսպես՝ 2017 թվականի հուլիսի 18-ին մամուլում հոդված էր հրապարակվել առ այն, որ «Սանահինում քանդել են եկեղեցու բակի տապանաքարը և նոր թաղում արել»:

Նկատի ունենալով, որ հոդվածում մատնանշված հանգամանքներն առերևույթ պարունակում են հանցագործության հատկանիշներ՝ հարուցվել է քրեական գործ՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 264-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 265-րդ հոդվածի 1-ի հատկանիշներով, որով նախաքննությունն իրականացվել է ՀՀ քննչական կոմիտեի Լոռու մարզային քննչական վարչությունում:

Ձեռնարկված անհրաժեշտ քննչական և դատավարական այլ գործողությունների արդյունքում հիմնավորվել է, որ «Սանահին» վանական համալիրի հատուկ պահպանության տակ գտնվող  տարածքում ապօրինի կերպով կատարվել է հուղարկավորություն, պարզվել ենթադրյալ հանցագործություն կատարած անձի ինքնությունը, ով Ալավերդի քաղաքի բնակիչ է:

Մասնավորապես՝ նախնական քննությամբ փաստական տվյալներ են ձեռք բերվել, որ Գագիկ Վերանյանն իր հորը 2017թ. հունիսին հուղարկավորել է «ՅՈՒՆԵՍԿՕ»-ի համաշխարհային մշակույթային «Արժեքների ցանկում» ընդգրկված Սանահինի միջնադարյան վանական համալիրի տարածքում՝ Զաքարյան իշխանների դամբարան-մատուռ տանող ճանապարհ վրա: Հուղարկավորությունից օրեր անց նույն վայրում ապօրինի կերպով կառուցել է գերեզման, որի հետևանքով վնասվել է առանձնակի արժեք ունեցող, պատմության և մշակույթի՝ վերը նշված հուշարձանը, այդ թվում՝ խաթարվել պատմական միջավայրը, արժեզրկվել է հուշարձանը և դրա գեղարվեստական ընկալումը:

Ձեռք բերված բավարար ապացույցների հիման վրա Գ.Վերանյանին առաջադրվել է մեղադրանք՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 264-րդ հոդվածի 1-ին մասի հատկանիշներով, նրա մասով քրեական գործի նախաքննությունն ավարտվել է և 2018 թվականի մարտի 7-ին մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել դատարան:

ՀՀ քննչական կոմիտեի Լոռու մարզային քննչական վարչությունում քննված քրեական գործերի ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ Լոռու մարզի տարածքում գտնվող պատմամշակութային հուշարձանների տարածքում շարունակական բնույթ են կրում ապօրինի հուղարկավորությունների կատարումը և նոր գերեզմանների կառուցումը: Փաստական տվյալներ ձեռք բերվել, որ  պատշաճ կարգով կանոնակարգված չէ հանգուցյալների հուղարկավորության և գերեզմանների կառուցման նպատակով հողատարածքների հատկացումները, ինչի հետևանքով համայնքի բնակիչները որոշ դեպքերում ինքնուրույն են ընտրում հուղարկավորության վայրերը և ապօրինի կերպով կառուցում գերեզմաններ:

Բացի այդ, պարզվել է, որ պատմական հուշարձանի կամ դրա մերձակա տարածքում գտնվող վաղ շրջանի գերեզմանների շրջակայքում առկա չեն հուղարկավորությունները և նոր գերեզմանների կառուցումը արգելող որևէ պաստառներ կամ ցուցանակներ:

Մանրամասն ներկայացնելով արձանագրված խախտումները՝ Լոռու մարզային քննչական վարչության կողմից մարտի 13-ին միջնորդագիր է ներկայացվել ՀՀ մշակույթի նախարարությանը, ՀՀ Լոռու մարզպետին, Հայ Առաքելական Եկեղեցու Գուգարաց թեմի առաջնորդին՝ առաջարկելով ձեռնարկել գործուն միջոցներ` Լոռու մարզի տարածքում գտնվող պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանության գոտիներում ապօրինի հողային և շինարարական աշխատանքների կատարումը, այդ թվում նաև՝ հուղարկավորությունների և նոր գերեզմանների կառուցումը բացառելու նպատակով: Միջնորդագրի պատճենն ուղարկվել է նաև ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության Հայաստանի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հանձնաժողովի գլխավոր քարտուղարին: