ԱՄՓՈՓՈՒՄ

 2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ՀՀ ԴԱՏԱՐԱՆՆԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ԿԱՅԱՑՎԱԾ ԱՐԴԱՐԱՑՄԱՆ ԴԱՏԱՎՃԻՌՆԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

Բովանդակություն

Բաժին   1. Համառոտ վիճակագրական տվյալներ

Բաժին 2. Քրեաիրավական նորմի սխալ կիրառման հետ կապված արդարացման դատավճիռներ  

Բաժին 3. Քրեադատավարական նորմի սխալ կիրառման հետ կապված արդարացման դատավճիռներ  

Բաժին 1.

Համառոտ վիճակագրական տվյալներ

2016թ. ընթացքում ՀՀ դատարանների կողմից կայացվել է 158 արդարացման դատական ակտ,  արդարացվել է 187 անձ: 2015թ. ընթացքում ՀՀ դատարանների կողմից կայացվել է 122 արդարացման դատական ակտ,  արդարացվել է 157 անձ: 2016թ. ընթացքում 2015 թվականի համեմատությամբ արդարացման դատական ակտերի թիվն աճել է 36-ով կամ 23 %-ով:

2016թ. ընթացքում ՀՀ դատարանների կողմից կայացված արդարացման 158 դատական ակտերից 117-ը կամ 74%-ը կայացվել են ՀՀ քննչական կոմիտեի, 14-ը կամ     8.9%-ը՝ ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության, 5-ը կամ 3,2%-ը՝ ՊԵԿ քննչական վարչության, 10-ը կամ 6.3%-ը՝ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության քննչական վարչության վարույթում քննված քրեական գործերով, 11 դատական ակտ չի ուսումնասիրվել «Դատալեքս» դատական տեղեկատվական համակարգում գործը դիտելու արգելք սահմանված լինելու պատճառով: 1 քրեական գործ ըստ մեղադրանքի Հովհաննես Մովսիսյանի Ուկրաինայի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի 2-րդ մասով և 153-րդ հոդվածի 1-ին մասով Զապորոժսկի մարզի Բերդյանսկ քաղաքի շրջանային դատարանի 01.04.2011թ. որոշմամբ, ուղարկվել է Զապորոժսկի մարզի Բերդյանսկ քաղաքի միջշրջանային դատախազին՝ քրեական գործը Ուկրաինայի Հանրապետության գլխավոր դատախազություն ուղարկելու համար, որտեղից այն ուղարվել է ՀՀ: 2014թ. դեկտեմբերի 30-ին թիվ 470510 քրեական գործը ՀՀ քնչական կոմիտեից ստացվել է Շենգավիթ վարչական շրջանի քննչական բաժին: 2015թ. հունվարի 22-ին քրեական գործը մեղադրական եզրակացությամբ ուղարկվել է Երևան քաղաքի Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան:

117 արդարացման դատական ակտերից 7-ը (6 %) եղել է Կոմիտեի ՀԿԳ քննության գլխավոր վարչության, 8-ը՝ (7 %) զինվորական քննչական գլխավոր վարչության, 59-ը՝ Երևան քաղաքի քննչական վարչության, 43-ը՝ մարզային քննչական վարչությունների վարույթում քննված քրեական գործերով:

Առավել թվով արդարացման դատական ակտեր (14-ական) կայացվել են Կենտրոն և Նորք-Մարաշ ու Շենգավիթ վարչական շրջանների քննչական բաժիններում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով՝ 24 %:

7-ական (12 %) արդարացման դատական ակտ կայացվել է Երևան քաղաքի քննչական վարչությունում ու Ավան և Նոր Նորք վարչական շրջանների քննչական բաժնում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

6 (5.1 %) արդարացման դատական ակտ կայացվել է Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջանի քննչական բաժնում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

4-ական (6,8 %) արդարացման դատական ակտեր կայացվել են Աջափնյակ և Դավթաշեն ու Արաբկիր վարչական շրջանների քննչական բաժիններում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

2 (1,7 %) արդարացման դատական ակտ կայացվել է Քանաքեռ-Զեյթուն և 1 (0,8 %) արդարացման դատական ակտ կայացվել Էրեբունի և Նուբարաշեն վարչական շրջանների քննչական բաժիններում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

8-ական (14%) արդարացման դատական ակտեր կայացվել են Կոտայքի և Արագածոտնի մարզային քննչական վարչություններում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

7-ական (12 %) արդարացման դատական ակտեր կայացվել են Տավուշի և Գեղարքունիքի մարզային քննչական վարչություններում նախաքննություն ավարտված քրեական գործերով:

5 (4,4 %) արդարացման դատական ակտեր կայացվել են Արարատի մարզային քննչական վարչությունում նախաքննություն ավարտված քրեական գործերով:

3 (2,7 %) արդարացման դատական ակտեր կայացվել են Սյունիքի մարզային քննչական վարչությունում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

2-ական (3,4 %) արդարացման դատական ակտեր կայացվել են Լոռու և Արմավիրի մարզային քննչական վարչություններում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով:

1 (0,9 %) արդարացման դատական ակտ կայացվել է Շիրակի մարզային քննչական վարչությունում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործով:

Վայոց Ձորի մարզային քննչական վարչության կողմից նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով 2016թ. ընթացքում արդարացման դատական ակտեր չեն կայացվել:

117 քրեական գործից 9-ը դատարան է ուղարկվել մինչև Կոմիտեի ձևավորումը:

2016թ. ընթացքում ՀՀ դատարանների կողմից կայացված արդարացման դատական ակտերով արդարացված 187 անձից 142 անձ (76 %) արդարացվել են Կոմիտեի վարույթում քննված քրեական գործերով, որոնցից 33 անձ արդարացվել է մասնակի,իսկ 109-ը լրիվ:

Ստորև նշվում են Կոմիտեի նախաքննական մարմինների կողմից նախաքննությունն ավարտված և դատարանի կողմից արդարացված անձանց քանակական տվյալները՝

Շենգավիթ՝ 15 անձ (10,5 %)

Կենտրոն և  Նորք-Մարաշ՝ 14 անձ (9.9 %)

ՀԿԳ՝ 14 անձ (9,9 %)

Կոտայք՝ 12 անձ (8,4 %)

ԶՔԳՎ՝ 11 անձ (7,7 %)

Ավան և ՆորՆորք՝ 9 անձ (6.3 %)

Արարատ՝ 8 անձ (5,7 %)

Արագածոտն՝ 8 անձ (5,7 %)

Գեղարքունիք՝ 8 անձ (5,7 %)

Մալաթիա-Սեբաստիա՝ 8 անձ (5,7 %)

ԵՔՔՎ՝ 7 անձ (4,9 %)

Տավուշ՝ 6 անձ (4,2 %)

Աջափնյակ ևԴավթաշեն՝ 5 անձ (3,5 %)

Արաբկիր՝ 4 անձ (2,8 %)

Սյունիք՝ 3 անձ (2,1 %)

ԷրեբունիևՆուբարաշեն՝ 3 անձ (2,1 %)

Քանաքեռ-Զեյթուն՝ 2 անձ (1,4 %)

Արմավիր՝ 2 անձ (1,4 %)

Լոռի՝ 2 անձ (1,4 %)

Շիրակ՝ 1 անձ (0,7 %)

Կոմիտեի վարույթում նախաքննությունն ավարտված քրեական գործերով ընդհանուր իրավասության 1-ին ատյանի դատարանների կողմից 2016թ. ընթացքում կայացրած 111 արդարացման դատավճիռներից 84-ը բողոքարկվել են ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարան, որից 63-ի  դեպքում դատավճիռները (արդարացման մասով) թողնվել են օրինական ուժի մեջ, 10 դատավճիռ բեկանվել է և մեղավոր ճանաչվել, 4-ը ուղարկվել է նոր քննության, 1 գործ գտնվում է վերաքննիչ դատարանի վարույթում, իսկ մնացած 6 գործերով բողոքարկումը արդարացմանը չի վերաբերել:

Նախաքննությունը Կոմիտեի կողմից ավարտված և դատարան ուղարկված քրեական գործերից 2016թ. ընթացքում ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի կողմից կայացվել է արդարացման 6 դատական ակտեր: Նշված 6 ակտերից 4-ը բողոքարկվել են ՀՀ Վճռաբեկ քրեական դատարան, որից 3-ը դատարանի կողմից վարույթ չեն ընդունվել, 1-ը բեկանվել է և ուղարկվել 1-ին ատյան նոր քննության: Բացի նշված 6 ակտերից, ՀՀ Վճռաբեկ քրեական դատարան բողոքարկվել են արդարացման 27 դատական ակտեր, որոնցից 23-ը դատարանի վարույթ չի ընդունվել կամ թողնվել է առանց քննության, 1 գործով որոշում առկա չէ, մյուս 3-ը արդարացման մասով չեն բողոքարկվել:

Բաժին 2.

Քրեաիրավական նորմի սխալ կիրառման հետ կապված արդարացման դատավճիռներ

1. ՀՀ քրեական օրենսգրքում տեղ գտած «Բնակարան, պահեստարան, շինություն» և «օժանդակող, համակատարող» հասկացությունների մեկնաբանման վերաբերյալ

ԱՐԱԴ1/0032/01/15

Սույն քրեական գործով ամբաստանյալ Ասատուր Սիմոնի Ասատրյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1.1 կետով մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա.

«2015թ-ի հունվարի վերջերին՝ քննությամբ չպարզված օրը, ուրիշի գույքի գաղտնի հափշտակություն կատարելու նպատակով, նկուղի դռան փեղկը շրջանակից տեղահան անելու միջոցով, ապօրինի մուտք է գործել Աշտարակ քաղաքի Սաժումյան 16 հասցեում գտնվող Ղազար Գրիգորի Գևորգյանին պատկանող բնակարանի բաղկացուցիչ մաս կազմող նկուղ, որտեղից գաղտնի հափշտակել է զգալի չափի՝ 185.000 ՀՀ դրամ ընդհանուր արժեքի 3 կաթսաներ, 2 ֆլակոններ, 10 և 20 լիտր տարողությամբ ապակե տարրաներով լի գինի:

Գողացված ապրանքները դուրս հանելով նկուղից՝ տեղափոխել և տեղավորել է պարսպի տակ ներսի հատվածում և, գիտակցելով, որ դրանք չի կարող միայնակ տեղափոխել, իր հանցավոր դիտավորությունն ավարտին հասցնելու նպատակով, գնացել է իր ընկեր Աշտարակ քաղաքի բնակիչ Հովիկ Կարապետի Պապյանի տան մոտ, նրան տանից դուրս կանչել, հայտնել իր կատարածի մասին և առաջարկել է բնակարանի բաղկացուցիչ մաս կազմող նկուղից դուրս հանած ու պարսպի տակ թաքցրած ապրանքները միասին գողանալ, դրանք հետագայում վաճառել և գոյացած գումարն իրար մեջ կիսել և Հ. Պապյանի հետ պայմանավորվածություն ձեռք բերելուց հետո նրա հետ միասին վերադարձել են Ղ. Գևորգյանի տան մոտ, որտեղ Ա. Ասատրյանը, պարիսպն անցնելով, մուտք է գործել տան տարածք, իսկ Հ. Պապյանն սպասել է պարիսպի դրսի կողմում: Պարիսպի տակ թաքցրած ապրանքները պարսիպի վրայով Ա. Ասատրյանը փոխանցել է դրսում սպասող Հ. Պապյանին և, գողանալով զգալի չափի՝ 185.000 ՀՀ դրամ ընդհանուր արժեքի 3 կաթսաները, 2 ֆլակոնները, 10 և 20 լիտր տարողությամբ գինով լի տարրաները, միասին տեղափոխել են իրենց ընդհանուր ծանոթ Աշտարակ քաղաքի Սաժումյան 39Ա հասցեի բնակիչ Հովհաննես Հրաչյայի Գասպարյանի տան մոտ, որտեղ 3 կաթսաներն ու 2 ֆլակոնները Հ. Գասպարյանից գաղտնի թաքցրել են նրա տան պատի տակ՝ անկյունում, որից հետո գինով լի ապակե երկու տարրաները վերցնելով, գնացել են Հ. Գասպարյանի տուն, որտեղ Հովհաննես Գասպարյանի հետ միասին մինչև լուսաբաց խմել են գողացված գինուց: Այդ ընթացքում Հովիկ Պապյանը և Ասատուր Ասատրյանը գինու գողացված լինելու հանգամանքի մասին հայտնել են Հովհաննես Գասպարյանին և, գողացված գինին թողնելով Հ. Գասպարյանի տանը, պատվիրել են պահել այն մինչ իրենք կգան ու կտանեն: Ալկոհոլային հարբած վիճակում գտնվող Հովհաննես Գասպարյանը մնացել է տանը և քնել, իսկ Հովիկ Պապյանը և Ասատուր Ասատրյանը, գողացված կաթսաների և ֆլակոնների գողացված լինելու հանգամանքը թաքցնելով գործով վկա, տաքսի ավտոմեքենայի վարորդ՝ Արտյոմ Ալբերտի Մուրադյանից, վերջինիս ավտոմեքենայով տեղափոխել են Երևան քաղաքի Սիլիկյան թաղամասի 12-րդ փողոցի 7Ա տուն, որտեղ ևս թաքցնելով ապրանքների գողացված լինելը, դրանք վաճառել են Լյուդմիլա Ժորայի Միքայելյանին, իսկ, գոյացած գումարը բաժանելով իրար մեջ, ծախսել են իրենց կարիքների համար»:

Ամբաստանյալ Հովիկ Կարապետի Պապյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի   3-րդ մասի 1.1 կետով մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա.

«2015թ-ի հունվարի վերջերին՝ քննությամբ չպարզված օրը՝ ժամը 01:00-ի սահմաններում, գտնվելով իր տանը, տան բակ եկած իր ընկեր Ասատուր Ասատրյանից տեղեկանալով նրա կողմից նույն օրը ժամը 00:30-ի սահմաններում Աշտարակ քաղաքի Սաժումյան 16 հասցեում գտնվող Ղազար Գրիգորի Գևորգյանին պատկանող տան նկուղից տարբեր ապրանքներ գողանալու նպատակով դուրս հանված և այդ ապրանքները պարսպից միայնակ անցկացնելու, տեղափոխելու հնարավորություն չունենալու հանգամանքների մասին, այդ ապրանքները գողանալու, դրանք վաճառելու և գոյացած գումարն իրար մեջ բաժանելու առաջարկն ստանալուց հետո համաձայնության գալով Ասատուր Ասատրյանի հետ՝ միասին գնացել են Ղազար Գևորգյանի տան մոտ, որտեղ Ա. Ասատրյանը պարիսպն անցնելով մուտք է գործել տան տարածք, իսկ Հ. Պապյանն սպասել է տան պարիսպի դրսում, գողացված ապրանքները պարսպի վրայով Ա. Ասատրյանը փոխանցել է արդեն այնտեղ սպասող Հ. Պապյանին և գողացված 185.000 ՀՀ դրամ ընդհանուր արժեքի 3 կաթսաները, 2 ֆլակոնները, 10 և 20 լիտր տարողությամբ գինով լի տարրաները միասին տեղափոխել են իրենց ընդհանուր ծանոթ Աշտարակ քաղաքի Սաժումյան 39Ա հասցեի բնակիչ Հովհաննես Հրաչյայի Գասպարյանի տան մոտ, որտեղ 3 կաթսաներն ու 2 ֆլակոնները Հ. Գասպարյանից գաղտնի թաքցրել են նրա տան պատի տակ՝ անկյունում, որից հետո, գինով լի ապակե երկու տարրաները վերցնելով, գնացել են Հ. Գասպարյանի տուն, որտեղ Հովհաննես Գասպարյանի հետ միասին մինչև լուսաբաց խմել են գողացված գինուց: Այդ ընթացքում Հովիկ Պապյանը և Ասատուր Ասատրյանը գինու գողացված լինելու հանգամանքի մասին տեղեկացրել են Հովհաննես Գասպարյանին և, գողացված գինին թողնելով Հովիկ Գասպարյանի տանը, պատվիրել են պահել այն մինչ իրենք կգան ու կտանեն: Ալկոհոլային հարբած վիճակում գտնվող Հովհաննես Գասպարյանը մնացել է տանը և քնել, իսկ, Հովիկ Պապյանը և Ասատուր Ասատրյանը գողացված կաթսաների և ֆլակոնների գողացված լինելու հանգամանքը թաքցնելով գործով վկա Հ. Պապյանի կողմից պատվիրված տաքսի ավտոմեքենայի վարորդ՝ Արտյոմ Ալբերտի Մուրադյանից, վերջինիս ավտոմեքենայով գողացված ապրանքները տեղափոխել են Երևան քաղաք Սիլիկյան թաղամասի 12-րդ փողոցի 7Ա տուն, որտեղ ևս թաքցնելով ապրանքների գողացված լինելը, դրանք վաճառել են Լյուդմիլա Ժորայի Միքայելյանին, իսկ գոյացած գումարը բաժանելով իրար մեջ, ծախսել են իրենց կարիքների համար»:

Ամբաստանյալ Հովհաննես Հրաչյայի Գասպարյանի ՀՀ քրեական օրենսգրքի 334-րդ հոդվածի 1-ին մասով մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա.

«2015թ-ի հունվարի վերջերին՝ քննությամբ չպարզված օրը՝ ժամը 01:30-ի սահմաններում, նախապես տեղյակ չլինելով իր ծանոթներ Հովիկ Պապյանի և Ասատուր Ասատրյանի կողմից Աշտարակ քաղաքի Սաժումյան փողոցի 16 հասցեում գտնվող Ղազար Գրիգորի Գևորգյանին պատկանող տան նկուղից գողացված 10 և 20 լիտր տարողությամբ գինով լի տարրաների գողության մասին, Հ. Պապյանից և Ա. Ասատրյանից տեղեկանալով նշված գինիների գողացված լինելու մասին, նրանց խնդրանքով պայմանավորվածություն է ձեռք բերել նրանց հետ՝ իր տանը թաքցնել հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված 10 և 20 լիտր տարողությամբ գինով լի ապակե տարրաները, հետագայում նրանց վերադարձնելու պայմանով»:

Դատարանը, անդրադառնալով Ասատուր Ասատրյանի և Հովիկ Պապյանի արարքներին նախաքննության մարմնի կողմից տված քրեաիրավական գնահատականին, արձանագրել է, որ այն չի համապատասխանում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1.1 կետին և ամբաստանյալ Ասատուր Ասատրյանի արարքը որակել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով՝ որպես պահեստարան ապօրինի մուտք գործելով գողություն, իսկ Հովիկ Պապյանի արարքը՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-177-րդ հոդվածի     2-րդ մասի 3-րդ կետով՝ որպես պահեստարան ապօրինի մուտք գործելով գողության օժանդակող, հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Ըստ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի 46-րդ կետի՝ <> հասկացությունը ներառում է՝ շենք կամ շինություն, որը մշտապես կամ ժամանակավորապես օգտագործվում է որոշակի անձի կամ անձանց բնակության համար, այդ թվում` սեփական կամ վարձակալած բնակարանը, այգետնակը, հյուրանոցային համարը, նավախցիկը, գնացքի ճամփորդախցիկը, համապատասխանաբար նրանց անմիջական հարող ծածկապատշգամբները, սանդղավանդակները, վերնասրահները, պատշգամբները, ընդհանուր օգտագործման տարածքը, ինչպես նաև դրանց այլ բաղկացուցիչ մասերը, որոնք օգտագործվում են հանգստի, գույքը պահելու, ինչպես նաև որոշակի անձի կամ անձանց այլ պահանջմունքները բավարարելու համար, բնակելի շինության նկուղը և ձեղնահարկը: «Բնակարան» հասկացությունն իր մեջ ընդգրկում է նաև մասնավոր ավտոմեքենան, գետային կամ ծովային նավը, ինչպես նաև ծառայողական անձնական աշխատասենյակը և ավտոմեքենան, արվեստանոցը:

Նշված քրեական գործի նյութերից դատարանի համար ակներև է դարձել, որ նախաքննական մարմինը «բնակարան» հասկացությունը հիմնականում բացահայտել է անալոգիա անցկացնելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի 46-րդ կետում տրված բնակարան հասկացության հետ, ինչը համարել է անթույլատրել, քանի որ համաձայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի 1. Արարքի հանցավորությունը, դրա պատժելիությունը և քրեաիրավական այլ հետևանքները որոշվում են միայն քրեական օրենքով: 2. Քրեական օրենքն անալոգիայով կիրառելն արգելվում է:

ՄԻԵԴ-ը մի շարք որոշումներում նշել է, որ Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի ներքո <> բառն ինքնավար իմաստ ունի, ինչը նշանակում է, որ յուրաքանչյուր դեպքում որոշելու համար, թե արդյոք տվյալ բնակելի տարածքը 8-րդ հոդվածի իմաստով հանդիսանում է <> թե՝ ոչ, պետք է հաշվի առնել տվյալ գործի կոնկրետ հանգամանքները, այսինքն հստակ սահմանում չկա: Ուշագրավ է հատկապես Եվրոպական դատարանի այն մոտեցումը, որ բնակարան ինքնավար հասկացության բովանդակության տեսանկյունից այն միշտ կապվում է մարդու՝ տվյալ տարածքը անձնական կյանքի, բնակության համար օգտագործելու հանգամանքի հետ: Այլ կերպ ասած՝ շենքը կամ շինությունը բնակարան համարելու հիմնական հատկանիշն է՝ մշտապես կամ ժամանակավորապես բնակության համար օգտագործելու հանգամանքը:

Դատարանի գնահատմամբ՝ <> հասկացության մեկնաբանման համար կարևոր են տվյալ տարածքը քնի և հանգստի համար օգտագործելու, հետևաբար` տարածքում անկողնու առկայության հանգամանքները: Հնարավոր է նաև <> այլ` մարդու ողջ կենսագործունեությունը (քունը, հանգիստը, սննդի պատրաստումը, աշխատանքը) ընդգրկող մեկնաբանություն, որի դեպքում առաջնային դեր է ստանում մարդու մեկուսանալու կամ առանձնանալու հնարավորությունը: Այլ կերպ ասած՝ բնակարանի անձեռնմխելիությունն այնպիսի հատուկ վիճակ է, որը երաշխավորում է տվյալ փակ տարածքում (բնակարանում) մարդու լիահարմար, կողմնակի միջամտությունից անկախ բնակությունը, բնական-անհրաժեշտ գործողությունների իրականացումը (ազատ հանգիստ, մտորումներ, ինտիմ դրսևորումներ և այլն), մարդու մասնավոր և ընտանեկան կյանքի վերաբերյալ տեղեկատվության (գաղտնիքի) ամբողջականությունն ու պաշտպանվածությունը, ինչպես և զերծ է պահում մասնավոր և ընտանեկան գաղտնիք կազմող տվյալների ապօրինի որոնումից, հավաքումից և տարածումից:

Դատարանը գտել է, որ հենց այս իմաստով էլ պետք է մեկնաբանել և կիրառել «բնակարան» հասկացությունը քրեաիրավական տեսանկյունից, այսինքն՝ շենք, շինություն կամ այլ օբյեկտ, որը նախատեսված է անձի մշտական կամ ժամանակավոր բնակության (մարդու ողջ կենսագործունեությունը, քունը, հանգիստը, սննդի պատրաստումը, մարդու մեկուսանալու կամ առանձնանալու հնարավորությունը) համար: 

Բնակարան չեն համարվում մշտական կամ ժամանակավոր բնակության համար ոչ պիտանի և չնախատեսված, այլ կառույցներից առանձնացված կառույցները՝ նկուղը, պահեստարանը, ավտոտնակը և տնտեսական նշանակության այլ կառույցները, ինչպես նաև տրանսպորտային միջոցներում տարածքները (ճամփորդախցիկները վագոններում, նավերում նավախցիկները, ինքնաթիռի սրահը, սայլակը, կցորդը, լաստանավը և այլն), բակի հողակտորը:

Բնակարան չի կարող հանդիսանալ նաև այն կառույցը, շինությունը և այլ օբյեկտը, որը թեև նախատեսված է բնակության համար, սակայն սեփականատիրոջ կամ այլ անձի կողմից կոնկրետ հանցանք կատարելու պահին չի օգտագործվում այդ նպատակով, այսինքն՝ բացի նպատակային նշանակությունից, յուրաքանչյուր դեպքում պետք է քննարկման առարկա դարձնել այն, թե ինչ նպատակով է օգտագործվում համապատասխան կառույցը, շինությունը և այլ օբյեկտը, որից կատարվել է գողությունը: Այլ կերպ ասած՝ շինությունը, կառույցը և այլ օբյեկտը պետք է օգտագործվի բնակության համար հենց այն ժամանակ, երբ դրանից գողություն է կատարվում:

Անդրադառնալով պահեստարան հասկացության մեկնաբանությանը, դատարանն արձանագրել է, որ դրա տակ պետք է հասկանալ այն կառույցը, շենքը, տարածքը և այլնը, որն օգտագործվում է կամ ծառայում է մշտապես կամ ժամանակավորապես գույք՝ ապրանքներ, մթերք, իրեր, առարկաներ և այլն պահելու, պահպանելու տեղ:

Վերոգրյալի հիման վրա գնահատելով Ասատուր Ասատրյանի հանցավոր արարքը՝ դատարանը գտել է, որ վերջինս ապօրինի մուտք գործելով գողություն է կատարել ոչ թե բնակարանից, այլ պահեստարանից, ինչը հիմնավորվել է նախ՝ տուժողի ներկայացուցիչիցուցմունքներով, համաձայն որի գողությունը կատարվել է նկուղից, որը նախատեսված է որոշակի տնտեսական նշանակության ապրանքների և այլ չօգտագործող իրերի, ապրանքների օգտագործման համար: Երկրորդ՝ քննչական փորձարարության և դեպքի վայրի զննության արձանագրություններին կից լուսանկարչական հավելվածների ուսումնասիրությունից:

2. Ինչ վերաբերում է Հովիկ Պապյանի հանցավոր արարքի քրեաիրավական գնահատականին, ապա դատարանի հետևությունը պայմանավորված է հետևյալ պատճառաբանությամբ՝

Վճռաբեկ դատարանը վերլուծեով ՀՀ քր. օր-ի 37-րդ և 38-րդ հոդվածները Ալիկ Մաթևոսյանի և Ռաֆիկ Հարությունյանի վերաբերյալ որոշման մեջ՝ դիրքորոշում արտահայտելով այն մասին, որ. «(…) Եթե կատարողները երկու կամ ավելի անձինք են, ապա այդպիսի հանցակցությունը կոչվում է համակատարում, որի դեպքում հանցագործության մասնակիցներից յուրաքանչյուրը պետք է կատարի հանցագործության օբյեկտիվ կողմը: Համակատարում նշանակում է, որ երկու կամ ավելի անձինք անմիջականորեն կատարում են հանցագործության օբյեկտիվ կողմը: Համակատարում չէ հանցագործությանը այնպիսի մասնակցությունը, երբ անձանցից մեկը տվյալ հանցագործության օբյեկտիվ կողմը հանդիսացող ոչ մի գործողություն չի կատարել, այլ միայն օժանդակել է հանցագործությանը:

(…) Օժանդակողը կատարողից տարբերվում է այն բանով, որ նա հանցագործության օբյեկտիվ կողմն անմիջականորեն չի կատարում, այլ կամ հանցագործությունը նախապատրաստելու պրոցեսում, կամ դրա ավարտման փուլում կատարողին օգնություն է ցույց տալիս հանցագործության ավարտման ռեալ (իրական) հնարավորություններ ստեղծելու միջոցով: Օժանդակողը հանցագործության անմիջական կատարմանը չի մասնակցում, այլ տրամադրելով հանցագործության կատարման համար անհրաժեշտ միջոցներ կամ գործիքներ, վերացնելով խոչընդոտները և այլն, օգնում է կատարողին իրականացնել հանցակիցների դիտավորությունը: (…)»

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը Սարգիս Հովհաննեսի Անտոնյանի վերաբերյալ ԳԴ5/0005/01/14 որոշման մեջ իրավական դիրքորոշում է ձևավորել այն մասին, որ «հափշտակություն» հասկացությունը բնորոշվում է որպես ուրիշի գույքն ապօրինի, անհատույց, շահադիտական նպատակով վերցնելը կամ այն հանցավորինը կամ այլ անձինը դարձնելը, եթե հանցավորն այդ գույքը տնօրինելու կամ օգտագործելու իրական հնարավորություն է ունեցել: Իսկ դրանից հետևում է, որ գողության օբյեկտիվ կողմի պարտադիր հատկանիշը՝ գործողությունը, դրսևորվում է նրանում, որ ուրիշի գույքը հանցավորի կողմից վերցվում և հանցավորինը կամ այլ անձինն է դարձվում: Ընդ որում, տվյալ գործողությունները կարող են կատարվել բազմաթիվ եղանակներով, սակայն արարքն ավարտված կհամարվի այն պահից, երբ հանցավորը գույքը վերցնելուց, իրենը կամ մեկ ուրիշինը դարձնելուց հետո այն տնօրինելու կամ օգտագործելու իրական հնարավորություն ունենա (Վճռաբեկ դատարանի՝ 2013 թվականի սեպտեմբերի 13-ի թիվ ԵԿԴ/0087/01/12 որոշման 31-րդ կետը):

Ինչ վերաբերում է բնակարան ապօրինի մուտք գործելուն, ապա Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ մուտք գործելու հիմնական ձևերից է համարվում հանցավորի ֆիզիկական ներթափանցումը կամ ներս մտնելը բնակարան: Միաժամանակ հարկ է նկատել, որ մուտք գործելը կհամարվի ապօրինի, եթե իրականացվի առանց համապատասխան իրավական հիմքերի:

... Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ այն դեպքում, երբ բնակարան ապօրինի մուտք գործելով գողությունը կատարվում է մեկից ավելի անձանց կողմից, արարքը կարող է որակվել որպես համակատարում, երբ անձը լրիվ կամ մասամբ կատարում է հանցագործության օբյեկտիվ կողմը կազմող գործողություններ: Հակառակ պարագայում անձի գործողությունները համապատասխան հանգամանքների առկայության դեպքում կարող են որակվել հանցակցության այլ ձևերով: Մասնավորապես, եթե հանցակիցը հանցագործության օբյեկտիվ կողմը կազմող գործողություն չի կատարել, սակայն հանցագործության կատարմանն աջակցել է, օրինակ, խորհուրդներով, ցուցումներով, տեղեկատվություն կամ միջոցներ, գործիքներ տրամադրելով կամ խոչընդոտները վերացնելով (օրինակ՝ հսկում է դրսում, որպեսզի կատարողն առանց խոչընդոտի կատարի հափշտակությունը, սպասում է ավտոմեքենայի մեջ կատարողի կողմից գողացված իրերը հետագայում նրա հետ միասին ապահով վայր տեղափոխելու նպատակով և այլն), ապա նրա արարքը պետք է որակվի որպես բնակարան ապօրինի մուտք գործելով գողության օժանդակություն»:

Վերոգրյալի հիման վրա դատարանը գնահատելով նախաքննական մարմնի կողմից ամբաստանյալ Հովիկ Պապյանին առաջադրված մեղադրանքը գտել է, որ ըստ գործի նյութերի և Հովիկ Պապյանին առաջադրված մեղադրանքի փաստական հանգամանքների նկարագրության, նա չի կատարել պահեստարան ապօրինի մուտք գործելով գողության օբյեկտիվ կողմը կազմող՝ ապօրինի մուտք գործելու գործողությունը, մասնավորապես՝ ֆիզիկական ներթափանցումը կամ պահեստարան ներս մտնելը, ավելին՝ նա Ա.Ասատրյանի կողմից գողոնը արդեն իսկ նկուղից դուրս բերած և պարսպի պատի տակ դրած լինելու պարագայում, զուտ խոչընդոտները վերացնելու նպատակով օգնություն է ցույց տվել Ա.Ասատրյանին նրա կողմից գողությունն ավարտին հասցնելու փուլում՝ ռեալ հնարավորություն ստեղծելով պահեստարանից դուրս բերված ապրանքներն պարսպից անցկացնելու և այլ վայր տեղափոխելու հարցում, որը դատարանի գնահատմամբ՝ համապատասխանել է խոչընդոտները վերացնելու ձևով կատարված հանցագործության օժանդակության հատկանիշներին:

3. Ինչ վերաբերում է Հովհաննես Գասպարյանին առաջադրված մեղադրանքին՝ ապա ՀՀ քրեական օրենսգրքի 334-րդ հոդվածը սահմանում է՝ <>:

Դատարանը նկատի ունենալով, որ Ասատուր Ասատրյանի արարքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1.1 կետից որակվել են ՀՀ քրեական օրենսգրքի      177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի հատկանիշով, իսկ Հ.Պապյանինը օժանդակություն, որոնք ՀՀ քրեական օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի համաձայն հանդիսանում է միջին ծանրության հանցագործություն, ուստի ամբաստանյալ Հովհաննես Գասպարյանի արարքում գտել է, որ բացակայում են ՀՀ քրեական օրենսգրքի 334-րդ հոդվածով նախատեսված հանցակազմի հատկանիշները: 

2. Վարչական պատասխանատվության առկայության դեպքում նույն արարքի համար քրեական պատասխանատվության ենթարկելու անթույլատրելիության վերաբերյալ

                                                                                                                                         ԱՐԴ 0077-01-15

Դատարանը քննության առնելով քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանի` մեղադրվող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188 հոդվածի 1-ին և 235 հոդվածի 1-ին մասերի հատկանիշներով նախատեսված հանցագործությունների կատարման մեջ, պարզել է, որ Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188 հոդվածի 1-ին և 235 հոդվածի 1-ին մասերով մեղադրանքներ են առաջադրվել այն բաների համար, որ նա ՀՀ 2014թ. նոյեմբերի 1-ից մինչև դեկտեմբերի 15-ն ընկած ժամանակահատվածում առանց պետական հաշվառման, 9 չգրանցված աշխատակիցների միջոցով Արմավիր քաղաքի Սայաթ-Նովա փողոցում գտնվող <> կոչվող ռեստորանի տարածքում իրականացրել է հեստապարի ցուցադրման գործունեություն՝ պետությանը պատճառելով զգալի չափի՝ 766.220 ՀՀ դրամի վնաս, որից 420.000 ՀՀ դրամ արտոնագրային վճարի, 346.220 ՀՀ դրամ եկամտային հարկի տեսքով:

Սույն գործով դատարանը գտել է, որ Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188 հոդվածի 1-ին մասով պետք է արդարացնել հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանը հաշվառվել է որպես անհատ ձեռներեց և իրականացրել է ձեռնարկատիրական գործունեություն:

Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանը, անհատ ձեռնարկատիրությամբ զբաղվելու ժամանակաշրջանում, չկատարելով համապատասխան պետական վճարումներ, ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության, այսինքն հարուցվել է վարչական վարույթ, որն ավարտվել է տուգանքով և Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանը ենթարկվել է տուգանքի 5.000.000 /հինգ միլիոն/ ՀՀ դրամի չափով:

Այնուհետև նույն արարքի համար նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188 հոդվածի 1-ին մասով, կատարվել է նախաքննություն և քրեական գործն ուղարկվել է դատարան ըստ էության քննության առնելու համար:

Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրնեսգրքի 188 հոդվածի 1-ին մասով իրականացված քրեական հետապնդումը վերաբերվել է այն նույն արարքին՝ նույն փաստական հանգամանքներով, որի համար նա ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության:

«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ արձանագրության 4-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Ոչ ոք չպետք է միևնույն պետության իրավազորության շրջանակներում երկրորդ անգամ դատվի կամ քրեական դատավարության կարգով պատժվի այն հանցագործության կապակցությամբ, որի համար նա արդեն վերջնականապես արդարացվել է կամ դատապարտվել այդ պետության օրենքին և քրեական դատավարությանը համապատասխան»։

«Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագրի 14-րդ հոդվածի 7-րդ կետի համաձայն` «Ոչ ոք չպետք է կրկին անգամ դատվի կամ պատժվի այն հանցագործության համար, որի համար նա արդեն վերջնականապես դատապարտվել է կամ արդարացվել յուրաքանչյուր երկրի օրենքին և քրեական դատավարության իրավունքին համապատասխան»։

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի համաձայն՝ «(...) Արգելվում է անձին երկրորդ անգամ դատապարտել նույն հանցագործության համար»։

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի համաձայն՝ «Ոչ ոք չի կարող կրկին անգամ դատվել նույն արարքի համար (...)»։

Վճռաբեկ դատարանը իրավական դիրքորոշում է ձևավորել այն մասին, որ «(...) նույն արարքի համար կրկին անգամ դատվելու անթույլատրելիության (non bis in idem) սկզբունքը հիմնարար տեղ է զբաղեցնում ՀՀ Սահմանադրությամբ և միջազգային պայմանագրերով երաշխավորված պաշտպանության համակարգում, որի հիմքում ընկած է մեղքը քաված լինելու կանխավարկածը, և այն իրենից ներկայացնում է նույն արարքի համար նույն անձին կրկին քրեական հետապնդման չենթարկելու, չդատապարտելու, չպատժելու երաշխիք։ Ընդ որում, «նույն արարքի համար» ձևակերպումը նշանակում է, որ կրկնակի դատապարտման անթույլատրելիության առարկան պետք է ընկալվի ոչ թե հանցանքի իրավական որակման, այլ փաստական նկարագրության իմաստով։

(...) «նույն արարքի համար» ձևակերպումը ճիշտ կիրառելու համար անհրաժեշտ է անդրադառնալ նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքում տեղ գտած «քրեական մեղադրանք» եզրույթի մեկնաբանմանը՝ Կոնվենցիայի  6-րդ հոդվածի 1-ին մասի իմաստով։

Այսպես` Էնգելը և այլոք ընդդեմ Նիդեռլանդների գործով Եվրոպական դատարանը դիրքորոշում է հայտնել, որ /…/ Կոնվենցիան, անկասկած թույլ է տալիս հասարակական շահերի պաշտպանի գործառույթն իրականացնելիս սահման անցկացնել քրեական և կարգապահական վարույթների միջև, ինչպես նաև դրանց սահմանազատում իրականացնել, սակայն հաշվի առնելով որոշակի պայմաններ: Կոնվեցիան պետություններին ազատություն է տրամադրում որպես հանցագործություն բնորոշել իրավունքներից մեկի բնականոն իրականացումից շեղվող որևէ գործողություն կամ անգործություն: Խոսքն այն իրավունքների մասին է, որոնք պաշտպանվում են Կոնվենցիայով:

/…/ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի իմաստով իրավախախտումը որպես «քրեական» որակելու չափորոշիչներն են` ա) իրավախախտման դասակարգումն ըստ ազգային օրենսդրության, բ) իրավախախտման բնույթը, գ) նշանակված կամ հնարավոր պատժի խստության աստիճանը։ Ընդ որում, իրավախախտումը «քրեական» որակելու համար բավարար է այդ չափորոշիչներից միայն մեկի, այլ ոչ թե բոլորի պարտադիր առկայությունը» (տե՛ս Դավիթ Բորիսի Բաբայանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2012 թվականի հունիսի 8-ի թիվ ԿԴ1/0043/01/11 որոշման 22-24-րդ կետերը)»։

Վերոգրյալի հիման վրա դատարանն արձանագրել է, որ սույն գործով տեղի է ունեցել Կոնվենցիայի 7-րդ արձանագրության 4-րդ հոդվածի խախտում՝ Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանը նույն արարքի համար կրկին ենթարկվել է քրեական պատասխանատվության: Այլ խոսքով` Վարուժան Իշխանյանի նկատմամբ վարչական վարույթ կիրառված լինելու պայմաններում նույն արարքի համար նրան քրեական պատասխանատվության ենթարկելիս խախտվել է կրկին անգամ դատվելու անթույլատրելիության սկզբունքը։

Առաջնորդվելով վերոշարադրյալով և ղեկավարվելով վերլուծության ենթարկված իրավական նորմերով, դատարանը ճանաչել և հռչակել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188 հոդվածի 1-ին մասով Վարուժան Սմովիկի Իշխանյանի անմեղությունը և արդարացնել նրան՝ նույն արարքի համար կրկին անգամ դատվելու անթույլատրելիության պատճառաբանությամբ:


3. Զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ՝ կատարվող խուլիգանության որակման առանձնահատկությունները

ԱՎԴ/0057/01/15

Նշված քրեական գործով  ամբաստանյալ` Իշխան Լևոնի Հովսեփյանը մեղադրվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասով, այն բանի համար, որ (...)2015 թվականի ապրիլի 12-ին ժամը 15-ի սահմաններում Իշխան Լևոնի Հովսեփյանն ու Արման Պետրոսյանն կանգնել են Արտաշատ քաղաքի Իսակով փողոցի 68 շենքի դիմաց գտնվող Մանվել Աղախանյանին պատկանող մսի կրպակի դիմաց, որից հետո Արման Պետրոսյանն ավտոմեքենայից իջնելով մտել է կրպակ և Մանվել Աղախանյանին առաջարկել գումարը հետագայում վճարելու պայմանով իրեն տալ 22.700 դրամ ընդհանուր արժողության խոզի միս, սակայն Մանվել Աղախանյանը հրաժարվել է` պատճառաբանելով, որ չի ճանաչում նրան: Դրանից հետո Արման Պետրոսյանը կրպակից դուրս է եկել, նրան է մոտեցել Իշխան Հովսեփյանն ու նրանից տեղեկանալով, որ Մանվել Աղախանյանը հրաժարվել է գումարը հետագայում վճարելու պայմանով միս տալ, մոտեցել է Մանվել Աղախանյանին և վրդովելով, թե ինչպես նա չի ճանաչում ու միսն առանց գումարը վճարելու իրենց չի հանձնում, այդ չնչին առիթն օգտագործելով Մանվել Աղախանյանին հրապարակայնորեն պատժելու, սեփական անհիմն պահանջմունքները բավարարելու, իրենց անձի առավելությունն ու գերազանցությունը վերջինիս, ինչպես նաև հասարակության ու դրա անդամների նկատմամբ ընդգծելու միջոցով, ներքին բավականություն ստանալու մոլուցքով դրդված` հասարակության անդամ Մանվել Աղախանյանին հրապարակայնորեն հակադրվելով, նրա օրինական պահանջն արհամարհելով, խուլիգանական մղումներով խմբի կազմեւմ տևական ժամանակով` շուրջ 10 րոպե տևողությամբ դիտավորությամբ Արման Պետրոսյանի հետ կոպիտ կերպով խախտել են հասարակական կարգը, որն արտահայտվել է հասարակության նկատմամբ բացահայտ անհարգալից վերաբերմունք դրսևորելով և զուգորդվել է անձի նկատմամբ բռնություն գործադրելով և ուրիշի գույքը վնասելով ու ոչնչացնելով, այն է` Իշխան Հովսեփյանը բարձրաձայն սեռական բնույթի հայհոյանքներ տալով դիտավորությամբ հարվածներ է հասցրել Մանվել Աղախանյանի մարմնի տարբեր մասերին, որին միացել է նաև Արման Պետորսյանը, վերջինս բարձրաձայն հայհոյանքներ հնչեցնելով, ձեռքերով և ոտքերով, իսկ Իշխան Հովսեփյանն որպես զենք օգտագործվող իր մոտ եղած կռփազենքով, ինչպես նաև կրպակում եղած կացնով ու սրաքարով հարվածելու եղանակով միասին ոչնչացրել և վնասել են Մանվել Աղախանյանին պատկանող կրպակի ապակիները, էլեկտրոնային կշեռքը, հեռուստացույցը և հսկիչ դրամարկղային հաշվիչ սարքը` պատճառելով վերջինիս 26.500 դրամ գույքային վնաս, որից հետո Արման Պետրոսյանը բացահայտ հափշտակելով Մանվել Աղախանյանին պատկանող կշեռքին դրված 22.700 դրամ արժողության խոզի միսը և 6.000 դրամ արժողության դանակը, դեպքի վայրից դիմել են փախուստի(...):

Դատարանը նշել է, որ պարզելու համար, թե արդյոք կիրառելի է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասը` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ ուրիշի գույքը ոչնչացնելով կամ վնասելով խուլիգանության կատարման դեպքում, նախ պետք է անդրադառնալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 185-րդ հոդվածով նախատեսված` գույքը դիտավորությամբ ոչնչացնելու կամ վնասելու արարքի հանցակազմին, քանի որ այդ հոդվածով սահմանվում են այդ հանցակազմի հասկացությունը և այն որակյալ դարձնող` հասարակական վտանգավորությունը բարձրացնող հատկանիշները:

Այսպես.

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 185-րդ հոդվածից պարզ է դառնում, որ ուրիշի գույքը ոչնչացնելու կամ վնասելու արարքը որակյալ դարձնող, օրենսդիրի կողմից սահմանված հատկանիշների մեջ զենքի կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ գույքը ոչնչացնելը կամ վնասելը այդ արարքն որպես որակյալ դարձնող, արարքի հասարակական վտանգավորությունը ծանրացնող հատկանիշ նշված չէ: Այսինքն օրենսդիրը գտել է, որ զենքով կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաներով ուրիշի գույքը ոչնչացնելու կամ վնասելու այդ եղանակը չի ծանրացնում արարքի հասարակական վտանգավորության աստիճանը և այն նշված հանցագործության հանցակազմի հատկանիշ չի հանդիսանում: Նման պարագայում խուլիգանության` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասի հանցակազմում, այն որպես արարքի հասարակական վտանգավորությունը ծանրացնող և արարքը որակյալ դարձնող հատկանիշ նույնպես չի կարող հանդիսանալ: ՀՀ քրեական օրեսգրքի 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասում նշված զենքի կամ որպես զենք օգտագործված առարկաների կիրառումը փաստորեն կիրառելի է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 3-րդ մասի և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված միայն անձի նկատմամբ զենք կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրման հանցակազմի դեպքում, քանի որ իրոք նման պարագաներում անձի առողջությանը և կյանքին սպառնացող վտանգն է որ բարձրացնում է արարքի` խուլիգանության, հասարակական վտանգավորության աստիճանը, իսկ զենքով կամ որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրմամբ ուրիշի գույքը ոչնչացնելն ու վնասելը հանցակազմի դեպքում արարքի հասարակական վտանգավորության աստիճանը չի կարող և չի բարձրանում:

Դատարանը անդրադառնալով Ի.Հովսեփյանի արարքին, գտել է, որ մեղադրանքի որոշման մեջ նշված առարկանները` կացինն ու սրաքարը չեն կարող համարվել որպես զենք օգտագործվող առարկաների գործադրում, քանի որ դրանք օգտագործվել են ոչ թե անձի` տվյալ դեպքում տուժող Մանվել Աղախանյանի նկատմամբ, այլ օգտագործվել են նրա գույքը վնասելու և ոչնչացնելու նպատակով, ինչը չի ծանրացնում կատարած արարքի հասարակական վտանգավորության աստիճանը և արարքն առավել որակյալ դարձնող հատկանիշ չէ, այսինքը նախաքննական մարմնի կողմից Իշխան Հովսեփյանի արարքն իրավաբանորեն ճիշտ չէ որակվել:

Դատարանը գտել է, որ Իշխան Հովսեփյանի արարքը պետք է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 4-րդ մասից որակել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258-րդ հոդվածի 2-րդ մասով` դիտավորությամբ կոպիտ կերպով հասարակական կարգը խախտելը, որն արտահայտվել է հասարակության նկատմամբ բացահայտ անհարգալից վերաբերմունքով և զուգորդվել ուրիշի գույքը ոչնչացնելով կամ վնասելով: 

4.  ՀՀ քրեական օրենսգրքի 147-րդ հոդվածով նախատեսված բնակարանի անձեռնմխելիությունը խախտելու օբյեկտի առանձնահատկությունները

ԵՇԴ-0158/01/15

Սույն քրեական գործով Արմենուհի Բաղդասարյանին` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասով, մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ «նա նախապես իմանալով« որ իր քրոջ որդուն` Վասիլ Մանուկյանին, նախկինում սեփականության իրավունքով պատկանող` Երևան քաղաքի Գ.Նժդեհ փողոցի 32/1 շենքի թիվ 41 բնակարանը վերջինիս կողմից վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու համար բռնագանձվել և հանդիսացել է իրավաբանական անձ հանդիսացող «Առաջին հիփոթեքային ընկերություն» ՈՒՎԿ ՍՊ ընկերության սեփականությունը« նշված իրավաբանական անձի տնօրեն Դավիթ Վալտերի Աթանեսյանի կամքին հակառակ« 2015թ. օգոստոսի 20-ին« բնակվելու նպատակով« դռան փականը դիտավորությամբ կոտրելու եղանակով ապօրինի մուտք է գործել հիշյալ ընկերության սեփականությունը հանդիսացող նշված բնակարան և բնակվել է այնտեղ` խախտելով «Առաջին հիփոթեքային ընկերություն» ՈՒՎԿ ՍՊ ընկերության պատկանող բնակարանի անձեռնմխելիությունը»։

Ինչպես դատաքննության ընթացքում ամբաստանյալին վերագրվող հանցանքը կատարելու պահին գործող ՀՀ Սահմանադրության 24-րդ հոդվածը «այնպես էլ այդ դատական ակտը կայացնելու պահին գործող ՀՀ Սահմանադրության 32-րդ հոդվածը ամրագրել են մարդու բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը «համաձայն որի` յուրաքանչյուր ոք ունի բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունք»։

Վերոհիշյալ իրավունքի իմաստով` արգելվում է մարդու կամքին հակառակ մուտք գործել նրա բնակարան։

Մարդու բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը խախտելն առաջ է բերում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 147-րդ հոդվածով նախատեսված պատասխանատվություն։

Նշված հոդվածի առաջին մասը պատասխանատվություն է նախատեսում մարդու կամքին հակառակ նրա բնակարան ապօրինի մուտք գործելու համար։

Քննարկվող հանցագործության անմիջական օբյեկտը ՀՀ Սահմանադրության վերոհիշյալ հոդվածով երաշխավորված` մարդու բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքի ապահովմանն ուղղված հասարակական հարաբերություններն են։
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 147-րդ հոդվածով նախատեսված հանցագործության օբյեկտիվ կողմը բնութագրվում է գործողություններով «որոնք արտահայտվում են մարդու կամքին հակառակ նրա բնակարան ապօրինի մուտք գործելու մեջ։

Հատկանշական է, որ ՀՀ Սահմանադրության վերոհիշյալ նորմն ամրագրում է մարդու բնակարանի անձեռնմխելիության իրավունքը, իսկ ՀՀ քրեական օրենսգրքի վերոհիշյալ հոդվածը պատասխանատվություն է նախատեսում մարդու կամքին հակառակ նրա բնակարան ապօրինի մուտք գործելու համար։ Այսինքն դրանցում խոսքը գնում է հենց մարդու այլ ոչ թե իրավաբանական անձի բնակարանի անձեռնմխելիության մասին։ Մինչ դեռ սույն գործի շրջանակներում ամբաստանյալ Արմենուհի Բաղդասարյանին մեղադրանք է առաջադրվել իրավաբանական անձ հանդիսացող «Առաջին հիփոթեքային ընկերություն» ՈՒՎԿ ՍՊ ընկերությանը պատկանող բնակարանի անձեռնմխելիությունը խախտելու համար։

Վերը նշված պատճառաբանությունների հիմքով դատարանը գտել է, որ ամբաստանյալի գործողություններում բացակայում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմը:


5. Ինքնիրավչության հանցակազմի վերլուծության վերաբերյալ

ՍԴ/0168/01/15

Նշված քրեական գործով Արման Լյուդվիկի Գրիգորյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասով` այն բանի համար, որ «նա, 2015 թվականի օգոստոսի 19-ին` ժամը 23:00-ի սահմաններում, իր հարազատներին պատկանող` Սյունիքի մարզի Նորաշենիկ գյուղի Գետափնյա փողոցի 9 հասցեում գտվող «Ջաղաց» ռեստորանային համալիրի մոտակայքում, հանդիպելով «ՎԱԶ-2106» մակնիշի 34MT502 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենայով կայանած Համբարձում Փարամազյանին, վերջինին և նրա ընկերոջն ու որդուն` Նորայր և Մուշեղ Բեգլարյաններին, կասկածելով համալիրի տարածքից ձկան գողություն կատարելու մեջ, իրավապահ մարմիններին դիմելու և քրեադատավարական ու քաղաքացիական դատավարության կարգով ենթադրաբար գողությամբ պատճառված նյութական վնասի փոխհատուցումը ստանալու փոխարեն որոշել է այն իրականացնել ինքնակամ` օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ: Այդ նպատակով, հայտնաբերելուց քիչ անց, նույն վայրից Կապան քաղաքի Հ.Ավետիսյան փողոցում գտնվող` իր ծնողների անվամբ որպես սեփականություն գրանցված ավտոտնակ է տեղափոխել և մինչև սեպտեմբերի 12-ը պահել փաստացի Համբարձում Փարամազյանին պատկանող նշված ավտոմեքենան` հայտնելով, որ այն կվերադարձնի գողացված ձկան դիմաց փոխհատուցում ստանալուց հետո, որով էական վնաս է պատճառվել վերջինի իրավունքներին ու օրինական շահերին, այն է` զրկվել է իր հայեցողությամբ ավտոմեքենան տիրապետելու և օգտագործելու հնարավորությունից»:

Սույն քրեական գործով դատարանը գտել է, որ Ա.Գրիգորյանի կատարած հանցավոր արարքը չի համապատասխանում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածին հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասը պատասխանատվություն է նախատեսում ինքնիրավչության՝ օրենքով կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված կարգի խախտմամբ իր իրական կամ ենթադրյալ իրավունքներն ինքնակամ (ինքնագլուխ) իրականացնելու համար, որն էական վնաս է պատճառել անձանց իրավունքներին կամ օրինական շահերին կամ խոշոր վնաս՝ պետական կամ հասարակական շահերին:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասի տառացի մեկնաբանությունից բխում է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասով անձը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել միայն իր իրական կամ ենթադրյալ իրավունքներն ինքնակամ (ինքնագլուխ) իրականացնելու համար, այլ ոչ թե ցանկացած անձի, այդ թվում` իր մերձավորների իրական կամ ենթադրյալ իրավունքներն ինքնակամ (ինքնագլուխ) իրականացնելու համար:

Վերոգրյալի հիման վրա Դատարանը գտել է, որ այն դեպքերում, երբ անձն օրենքով կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված կարգի խախտմամբ ինքնակամ (ինքնագլուխ) իրականացնում է ոչ թե իր, այլ ցանկացած այլ անձի (այդ թվում` իր մերձավորների) իրական կամ ենթադրյալ իրավունքները, ապա նրա արարքը չի կարող որակվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասով: Այլ կերպ ասած` այդ դեպքում անձի արարքում բացակայում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 322-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմը:

Սույն գործով Արման Լյուդվիկի Գրիգորյանին առաջադրված մեղադրանքի և դատարանի կողմից հաստատված հանգամանքների համաձայն` վերջինս ինքնակամ իրականացրել է ոչ թե իրեն, այլ իր հարազատներին պատկանող «Ջաղաց» ռեստորանային համալիրից ենթադրաբար կատարված գողությամբ պատճառված նյութական վնասի փոխհատուցում ստանալուն ուղղված քայլեր: Ավելին` ինչպես սույն քրեական գործի դատական քննության, այնպես էլ նախնական քննության ընթացքում ձեռք բերված տվյալների համաձայն` Արման Լյուդվիկի Գրիգորյանը որևէ իրավունք չի ունեցել «Ջաղաց» ռեստորանային համալիրի նկատմամբ, որպիսի պայմաններում Արման Լյուդվիկի Գրիգորյանի կողմից «Ջաղաց» ռեստորանային համալիրից ենթադրաբար կատարված գողությամբ պատճառված նյութական վնասի փոխհատուցում ստանալուն ուղղված քայլեր կատարելը չի կարող դիտարկվել որպես նրա կողմից իր իրական կամ ենթադրյալ իրավունքների իրականացում:

6. Փաստաթղթեր, դրոշմներ, կնիքներ, ձևաթղթեր, տրանսպորտային միջոցների հաշվառման համարանիշներ կեղծելու, իրացնելու կամ օգտագործելու հանցակազմի վերաբերյալ

ԵԿԴ/0192/01/14

Քննիչի 28.10.2014թ. որոշմամբ Ք.Նեբոգովային մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 178-րդ հոդվածի 1-ին մասով, 178-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետով ու 325-րդ հոդվածի 1-ին մասով այն բանի համար, որ նա. ««Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ» ՊՈԱԿ-ի հետ կնքած վճարովի ծառայությունների մատուցման պայմանագրի հիման վրա վարելով կարճատև մերսման դասընթացներ, նույն դասընթացի 16-րդ խմբի ունկնդիրներ Լիլիթ Դանիելյանի, Էդուարդ Դավթյանի, Արթուր Մարուքյանի և Էդուարդ Զաքարյանի ուսման վարձերի` ընդհանուր 440.000 ՀՀ դրամ գումարը ինստիտուտի ռեկտորատի որոշմամբ զեղչելու և այդ փաստը նշված ունկնդիրներից թաքցնելու, ինչպես նաև շահադիտական նպատակով փաստաթղթերում կեղծ տեղեկություններ մտցնելու եղանակով խարդախությամբ այդ գումարին տիրանալու նպատակով, 2012 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին Երևան քաղաքի Ալեք Մանուկյան փողոցի 11 հասցեում գործող «Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ» ՊՈԱԿ-ի իր աշխատասենյակում Լիլիթ Դանիելյանին և Էդուարդ Դավթյանին հայտնել է նրանց ուսման վարձերի զեղչման հնարավորության մասին և այդ պատրվակով նրանցից վերցրել դիմումներ։ Նույն ժամանակահատվածում, առանց Արթուր Մարուքյանի և Էդուարդ Զաքարյանի գիտության, իր ղեկավարած ամբիոնի աշխատակցուհի Գոհար Ղարիբ-յանին խնդրել է վերջիններիս անուններից նրանց ուսման վարձերի զեղչման վերաբերյալ դի-մումներ լրացնել և շահադիտական նպատակով զեղչման ենթակա գումարները հափշտակելու դիտավորությամբ վերը նշված չորս ունկնդիրների վերաբերյալ կազմել է ուսման վարձերը զեղչելու իրավունք վերապահող կեղծ զեկուցագիր, որը դիմումների հետ 2012 թվականի նոյեմբերի 16-ին ներկայացրել է ինստիտուտի ռեկտորատի նիստին։ Քրիստինա Նեբոգովայի զեկուցագրի հիման վրա նույն օրը ռեկտորատի նիստի որոշմամբ Լիլիթ Դանիելյանի, Էդուարդ Դավթյանի, Արթուր Մարուքյանի և Էդուարդ Զաքարյանի ուսման վարձերն ամբողջությամբ զեղչվել են։ Այնուհետև հանցավոր դիտավորությունն ավարտին հասցնելու նպատակով, Քրիստինա Նեբոգովան Արթուր Մարուքյանին և Էդուարդ Զաքարյանին չի հայտնել նրանց ուսման վարձի զեղչման ռեկտորատի որոշման մասին, իսկ Լիլիթ Դանիելյանին և Էդուարդ Դավթյանին խաբեությամբ հայտնել է, թե ուսման վարձի զեղչման վերաբերյալ նրանց դիմումները մերժվել են, և չարաշահելով վերջիններիս վստահությունը, ուսման վարձի գումարներն անձամբ վճարելու կեղծ խոստումներով հիշյալ չորս ունկնդիրներից ստացել և խաբեությամբ հափշտակել է զգալի չափերի՝ ընդհանուր 440.000 ՀՀ դրամ գումար։ 

Բացի այդ, Քրիստինա Նեբոգովան, խարդախությամբ ուրիշի գույքի խոշոր չափերի հափշտակություն կատարելու միասնական դիտավորությամբ, Երևան քաղաքի Ալեք Մանուկ-յան փողոցի 11 հասցեում գործող «Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստի-տուտ» ՊՈԱԿ-ի իր աշխատասենյակում, չարաշահելով «Բուժական և սպորտային մերսման, առողջարարական ֆիզկուլտուրայի» վճարովի դասընթացների 17-րդ խմբի ունկնդիրներ Անահիտ Ղազարյանի, Նարեկ Մարտոյանի, Մարինա Պետիկյանի, Սամվել Պողոսյանի և Տիգրան Սահրադյանի վստահությունը, ուսման վարձի գումարները վճարելու կեղծ խոստումներով, 2013 թվականի սեպտեմբերի 13-ից հոկտեմբերի սկիզբն ընկած ժամանակահատվածում Անահիտ Ղազարյանից վերցրել է 200.000 ՀՀ դրամ, Նարեկ Մարտոյանից՝ 100.000 ՀՀ դրամ, Մարինա Պետիկյանից՝ 100.000 ՀՀ դրամ, Տիգրան Սահրադյանից՝ 200.000 ՀՀ դրամ, Սամվել Պողոս-յանից՝ 200.000 ՀՀ դրամ գումարներ և խաբեությամբ հափշտակել խոշոր չափերի՝ ընդհանուր 800.000 ՀՀ դրամ գումար»։

Դատարանը վերլուծելով ամբաստանյալին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 325-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը, գտել է, որ վերջինիս արարքում բացակայում է նշված հոդվածով նախատեսված հանցակազմը հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 325-րդ հոդվածը պատասխանատվություն է նախատեսում իրավունք վերապահող կամ պատասխանատվությունից ազատող վկայական կամ պաշտոնական այլ փաստաթուղթ կեղծելու՝ կեղծողի կողմից անձամբ կամ այլ անձի կողմից դրանք օգտագոր-ծելու կամ իրացնելու նպատակով կամ այդպիսի փաստաթուղթ իրացնելու կամ նույն նպատակ-ներով կեղծ կնիքներ, դրոշմներ, ձևաթղթեր, տրանսպորտային միջոցների պետհամարանիշներ պատրաստելու կամ իրացնելու, ինչպես նաև ակնհայտ կեղծ փաստաթուղթ օգտագործելու համար։

Սույն գործով պարզվել է, որ.

ա) ամբաստանյալը «Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ» ՊՈԱԿ-ի հետ ծառայությունների մատակարարման պայմանագիրը կնքել է որպես ֆիզիկական անձ և ոչ թե իրավաբանական անձ՝ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների, դրանց հիմնարկությունների, ձեռնարկությունների և կազմակերպությունների ներկայացուցիչ,

բ) իրեղեն ապացույց է ճանաչվել «Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ»-ի ռեկտորին հասցեագրված ամբաստանյալի զեկուցագիրը, որով նա խնդրել է մերսման դասընթացների 16-րդ խմբի ունկնդիրներից ութի, այդ թվում` Լ.Դանիելյանի, Էդ.Դավթ-յանի, Ա.Մարուքյանի և Էդ. Զաքարյանի ուսման վարձի գումարները զեղչել։ 
Նշվածից հետևում է, որ հիշյալ զեկուցագիրը պետական կամ տեղական ինքնակառա-վարման մարմնինների, դրանց հիմնարկությունների, ձեռնարկությունների և կազմակերպությունների կողմից տրված և այն վավերացված տեղեկատվություն՝ պաշտոնական փաստաթուղթ չէ ու չի հավաստում իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստ կամ իրադարձություն։

գ) «Ֆիզիկական կուլտուրայի հայկական պետական ինստիտուտ»-ի ռեկտորատի նիստի 16.11.2012թ. հ. 6 արձանագրության համաձայն՝ նիստում քննարկվել է մերսման դասընթացների 16-րդ խմբի ղեկավար Ք.Նեբոգովայի զեկուցագիրը և որոշվել է ունկնդիրներից ութի, այդ թվում` Լ.Դանիելյանի, Էդ.Դավթյանի, Ա.Մարուքյանի և Էդ.Զաքարյանի ուսման վարձի գումարները 100 տոկոսով զեղչել։

դ) Վկա Մարինե Ասատրյանի դատաքննական ցուցմունքի համաձայն՝ 2012թ. նոյեմբերի 16-ին հրավիրված ռեկտորատի նիստում քննարկվել է միայն ինստիտուտի ռեկտորին հասցեա-գրված ամբաստանյալի զեկուցագիրը, և զեկուցագրին կից նիստին չեն ներկայացվել զեղչման վերաբերյալ ունկնդիրների դիմումները։ 

Նշվածից հետևում է, որ ռեկտորատի նիստում քննարկվել է միայն ամբաստանյալի զե-կուցագիրը, որևէ ունկնդրի դիմում չի ներկայացվել ու չի քննարկվել, և տվյալ դեպքում՝ որպես պաշտոնական փաստաթուղթ, համարվում է ռեկտորատի որոշումը, որով հավաստվում է իրավունք վերապահող (իրավաբանական նշանակություն ունեցող) փաստ։

 Բաժին 3.

Քրեադատավարական նորմի սխալ կիրառման հետ կապված արդարացման դատավճիռներ

ԵԿԴ/0095/01/15

Սույն քրեական գործով Արթուր Մերուժանի Հակոբյանը ներգրավվել է որպես մեղադրյալ և նրան մեղադրանք է առաջադրվել` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 202-րդ հոդվածի   2-րդ մասի 2-րդ կետով նախատեսված հանցավոր արարք կատարելու համար:

Դատարանը նշված հոդվածով ճանաչել և հռչակել է վերջինիս անմեղությունը: Միաժամանակ դատավճռում անդրադառնալով քննության ընթացքում ձեռք բերված մի շարք ապացույցներին, գտել է, որ դրանք ձեռք են բերվել օրենքի կոպիտ խախտումներով, որի պատճառով դատարանի կողմից ճանաչվել են որպես անթույլատրելի:

Այսպես.

1. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում սպառիչ կերպով թվարկված է քրեական դատավարությունում օգտագործվող ապացույցների տեսակները, որոնց թվում որպես առանձին ապացույցի տեսակ,  բացակայում է դատարանի կողմից կայացված դատավճիռը։ Օրենսդիրը նախատեսել է դրանում պարունակող տվյալները` տվյալ գործի համար նշանակություն ունենալու դեպքում, որպես այլ փաստաթուղթ ապացույցի տեսակ օգտագործելու հնարավորությունը: 

2.Նախաքննական մարմինը Արթուր Հակոբյանի մեղադրանքի հիմքում դրել է նաև Էրիկ Բաբայանին ոստիկանության բաժնում անձնական զննության ենթարկելու մասին արձանագրությունը։ Ապացույց համարվող 27 հատ կեղծ 1000 դրամանոց թղթադրամները ձեռք են բերվել անձնական զննություն ենթարկելու արձանագրությամբ, այնինչ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում սպառիչ կերպով թվարկված է քրեական դատավարությունում օգտագործվող ապացույցների տեսակները, որոնց թվում որպես առանձին ապացույցի տեսակ, բացակայում է անձնական զննության ենթարկելու արձանագրությունը, ուստի ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի հիման վրա նշված ապացույցը ճանաչվել է անթույլատրելի։

3. Քրեական գործով մի շարք վկաներ նախաքննության ընթացքում մինչև հարցաքննությունը չեն տեղեկացվել, թե որ դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործով և պարզաբանման ենթակա որ հանգամանքների շուրջ են կանչվել հարցաքննության: ՀՀ Վճռաբեկ դատարանը թիվ ԼԴ/0301/01/09 քրեական գործով 27.08.2010թվ. որոշմամբ հստակ անդրադարձել է ապացույցների թույլատրելիության կանոններին, առավել կոնկրետ` վկայի ցուցմունքի թույլատրելիության հարցին։ Մասնավորապես, վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 1-ին մասի     5-րդ կետին, 206-րդ հոդվածի 4-րդ մասին եզրահանգել է, որ նախքան հարցաքննությունը վկան պետք է տեղեկացվի, թե կոնկրետ որ դեպքի /փաստի/ առթիվ հարուցված քրեական գործով և պարզաբանման ենթակա որ հանգամանքների շուրջ է հարցաքննվում։ Հիմք ընդունելով այն հանգամանքը,  որ վկան նախազգուշացվում է տվյալ գործով իրեն հայտնի ամեն ինչ պատմելու պարտականության, ինչպես նաև ցուցմունքներ տալուց հրաժարվելու կամ խուսափելու, սուտ ցուցմունքներ տալու համար սահմանված քրեական պատասխանատվության մասին` Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ վկայի ցուցմունքը կդիտվի որպես քննչական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ ձեռք բերված, եթե նախքան ցուցմունք վերցնելը վկան չի տեղեկացվել, թե որ քրեական գործով է հարցաքննվում և որ հանգամանքների շուրջ։

Ուստի, վերոգրյալի հիման վրա դատարանը գտել է, որ վկաներին հարցաքննելու քննչական գործողությունը կատարվել է վկայի հարցաքննության կատարման կարգի էական խախտմամբ և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի  1-ին մասի 5-րդ կետի հիման վրա ենթակա են ճանաչման անթույլատրելի ապացույց։

ԱՐԱԴ1/0019/01/15

Սույն քրեական գործով դատարանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 3-րդ մասով ճանաչել և հռչակել է Արտյոմ Սերժիկի Գալստյանի անմեղությունը՝ ապացույցների անբավարարության հիմքով, հետևյալ պատճառաբանությամբ.

1.Քրեական գործով ձեռք բերված և մեղադրական եզրակացության մեջ նշված մի շարք ապացույցներ քննիչը դիտել է անարժանահավատ և կատարել է լրացուցիչ կամ կրկնակի նույնական քննչական և դատավարական գործողություններ և ձեռք է բերել նոր ապացույցներ, սակայն միևնույն ժամանակ այդ նույն ապացույցները, որպես ամբաստանյալի մեղադրանքը հիմնավորող, շարադրել է մեղադրական եզրակացության մեջ: Մասնավորապես, դեպքի վայրում 15.11.2013 թվականին Ա.Գալստյանի մասնակցությամբ կատարված քննչական փորձարարության արձանագրությանը և դրա արդյունքում ստացված ելակետային տվյալների հիման վրա 2014 թվականի մարտի 14-ի թիվ 44101308 դատաավտոտեխնիկական փորձագետի եզրակացությունը, ինչպես նաև 2014 թվականի նոյեմբերի 21-ի թիվ 49941408 լրացուցիչ դատաավտոտեխնիկական փորձագետի եզրակացությունը:

Առաջին երկու ապացույցի անարժանահավատությունը և օգտագործման անթույլատրելիությունը հաստատվել է նախևառաջ 20.10.2014 թվականին կատարված լրացուցիչ քննչական փորձարարության արձանագրությամբ և դրա արդյունքում ստացված նոր ելակետային տվյալի հիման վրա 2014 թվականի հոկտեմբերի 31-ին «Լրացուցիչ դատաավտոտեխնիկական փորձաքննություն նշանակելու մասին» քննիչի որոշմամբ, որում մասնավորապես նշված է՝ «Փորձաքննություն կատարելու համար հիմք ընդունել 06.12.2013թ. նշանակված դատաավտոտեխնիկական փորձաքննությամբ ձեռք բերված ելակետային տվյալները, բացառությամբ քննչական փորձարարության արձանագրության ելակետային տվյալների, որի փոխարեն հիմք ընդունել 20.10.2014 թ. կատարված լրացուցիչ քննչական փորձարարության ելակետային տվյալները»:

2014 թվականի մարտի 14-ի թիվ 44101308 դատաավտոտեխնիկական փորձագետի եզրակացության անարժանահավատությունը և Արտյոմ Գալստյանին առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորելու համար այդ ապացույցի օգտագործման անթույլատրելիությունը հաստատվել է 2014 թվականի հոկտեմբերի 31-ին «Լրացուցիչ դատաավտոտեխնիկական փորձաքննություն նշանակելու մասին» քննիչի որոշման հիման վրա կատարված 2014 թվականի նոյեմբերի 21-ի թիվ 49941408 լրացուցիչ դատաավտոտեխնիկական փորձագետի եզրակացությամբ, որը Ա.Գալստյանի մասով այլ դրույթներ է պարունակել և հերքել վերևում նշված եզրակացության Ա.Գալստյանի մասով արված հետևությունները:

Իր հերթին 2014 թվականի նոյեմբերի 21-ի թիվ 49941408 լրացուցիչ դատաավտոտեխնիկական փորձագետի եզրակացության անարժանահավատությունը հաստատվել է 24-ը դեկտեմբերի 2014 թվականի «Հանձնաժողովային դատաավտոտեխնիական փորձաքննություն նշանակելու մասին» քննիչի որոշմամբ, որում մասնավորապես նշված է՝ «սույն փորձաքննության ընթացքում Վազ 2107 մակնիշի ավտոմեքենայի սահուն արգելակման վերաբերյալ հիմք ընդունել 20.12.2014 թ., ինչպես նաև 20.10.2014թ. քննչական փորձարարությամբ ձեռքբերված արդյունքները» և ըստ այդմ՝ փորձագետներին կրկին հարցադրումներ է արվել Ճեկ-ի կանոնների խախտում թույլ տված և վթարի համար պատասխանատու վարորդին պարզելու հանգամանքների շուրջ, ինչպես նաև Հանձնաժողովային դատաավտոտեխնիկական փորձաքննության 2015 թվականի մարտի  23-ի թիվ 2ա-15 եզրակացությամբ, որը Ա.Գալստյանի մասով այլ դրույթներ է պարունակել: Սույն քրեական գործով դատարանը փաստել է, որ յուրաքանչյուր հաջորդ գործողություն, որը կատարվել է քննիչի կողմից և կայացրած որոշում կասկածի տակ է դրել նախորդ գործողության արդյունքում ստացված տվյալի արժանահավատությունը, հետևաբար նաև այն դարձրել անթույլատրելի:

Վերոգրյալի հիման վրա դատարանը գտել է, որ 20.10.2014 և 20.12.2014 թվականներին կատարված լրացուցիչ քննչական փորձարարությունների արձանագրություններն անարժանահավատ են և չեն կարող օգտագործվել սույն քրեական գործով որպես թույլատրելի ապացույց:

2. Դատարանը գտել է, որ քննարկվող քննչական փորձարարության արդյունքում ստացված տվյալներն արժանահավատ չեն նաև այն պատճառով, որ դրա արձանագրության ուսումնասիրությունից պարզ չի դարձել, թե ինչ կարգով, եղանակով կամ տեխնիկական միջոցի կիրառմամբ է չափվել տեսանելիության տարածությունը: Այլ կերպ ասած՝ քննչական փորձարարության արձանագրության մեջ նշում չի եղել այն մասին, թե 57 կամ 200 մետր տարածությունը չափվել է ոտքի քայլերով, թե որևէ տեխնիկական միջոցի կիրառմամբ, որպեսզի հնարավոր լիներ հետևություն անել այն մասին, որ այդ տվյալը օբյեկտիվ տվյալ է, համապատասխանում է իրականությանը:

Այս առումով դատարանը գտել է, որ թույլ են տրվել ՀՀ քր. դատ. օր-ի 29-րդ և 242-րդ հոդվածների պահանջների խախտում: Օրենսգրքի 242-րդ հոդվածում սահմանված է, որ <>:

3. Փորձագետի եզրակացության իրավաչափությանը անդրադառնալիս դատարանը նշել է, որ հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ 2015 թվականի մարտի 23-ի Հանձնաժողովային դատաավտոտեխնիկական փորձաքննության թիվ 2ա-15 եզրակացության հիմքում դրվել են վերևում նշված քննչական փորձարարությունների արդյունքում ստացված տվյալները, որոնք դատարանի գնահատմամբ անթույլատրելի են, ուստի սույն եզրակացությունը ևս չի կարող որպես ապացույց օգտագործվել, քանի որ ելակետային տվյալների անարժանահավատությունը և անթույլատրելիությունը՝ <>:

ՏԴ1/0003/01/16

Տավուշի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը` քննելով քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Գերասիմ Իվանի Աղաջանյանի` պարզել է, որ 19.11.2015թ. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235 հոդվածի 1-ին մասով Գերասիմ Իվանի Աղաջանյանը որպես մեղադրյալ է ներգրավվել այն բանի համար, որ նա ապօրինի ձեռք է բերել և իր Դիլիջան քաղաքի Հովսեփյան փողոցի թիվ 63 հասցեում գտնվող տանը ապօրինի կերպով պահել է«TO3-8» մոդելի 5.6 տրամաչափի ակոսափող հրազեն և ռազմամթերք հանդիսացող 250 հատ 5.6 մմ տրամաչափի որսորդական-սպորտային փամփուշտներ:

Համաձայն դատավճռի՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 235 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքում ամբաստանյալ Գերասիմ Իվանի Աղաջանյանը ճանաչվել է անմեղ և արդարացվել:

Միաժամանակ դատավճռում դատարանը անդրադարձ է կատարել քննության ընթացքում թույլ տրված սխալներին:

Այսպես.

Սույն քրեական գործով նախաքննության ընթացքում Տավուշի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը որոշում է կայացրել Դիլիջան քաղաքի Հովսեփյան փողոցի թիվ 63 հասցեում գտնվող տանը խուզարկություն կատարելու թույլտվություն տալու մասին: Այդ որոշման հիման վրա 30.10.2015թ. կատարված խուզարկության արդյունքում կազմվել է արձանագրություն, ըստ որի խուզարկությանը մասնակից է դարձվել ամբաստանյալ Գերասիմ Աղաջանյանը, որը նախապես հայտարարել է, որ տանը ապօրինի պահվող զենք, զինամթերք չկա, սակայն խուզարկության ընթացքում նշված հասցեում գտնվող սենյակից հայտնաբերվել են ռազմամթերք հանդիսացող 250 հատ փամփուշտներ, ապա Գերասիմ Աղաջանյանը ներկայացրել է 109076 գրառմամբ հրացանը հայտարարելով, որ շուրջ 5 տարի առաջ իրեն նվիրել է Բագրատ Փաշինյանը, որի մահից հետո այն պահել է որպես հիշատակ:

Մինչդեռ, քրեական գործում տեղ գտած ապացույցներից և անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման վկայականից հետևում է, որ գործով իրեղեն ապացույց ճանաչված փամփուշտները հայտնաբերվել են ոչ թե Գերասիմ Իվանի Աղաջանյանին պատկանող Դիլիջան քաղաքի Հովսեփյան փողոցի թիվ 63 հասցեում, այլ Մանվել Իվանի Աղաջանյանին պատկանող Դիլիջան քաղաքի Հովսեփյան փողոցի թիվ 69 հասցեում գտնվող, ամբաստանյալի հոր Իվան Աղաջանյանի որսորդական իրերի սենյակից: Ընդորում, խուզարկության ավարտից հետո ամբաստանյալն է իր մայրիկից վերցրել բանալին, բացել այդ սենյակի դուռը, այնտեղից հանել հոր որսորդական պայուսակը և տրամադրել խուզարկության: Ինչ վերաբերում է իրեղեն ապացույց ճանաչված ակոսափող հրացանի հայտնաբերմանը, ապա այն իրապես ներկայացրել է ամբաստանյալը, սակայն ոչ թե իր կողմից պահված տեղից, այլ այն բանից հետո, երբ Գոհարիկ Աղաջանյանի ահազանգով Իվան Աղաջանյանը Երևանից Դիլիջան է վերադարձել իր հետ բերելով հրացանը:

Վերոհիշյալի հիման վրա դատարանը գտել է, որ խուզարկության արձանագրությունը կազմվել է քրեադատավարական նորմերի կոպիտ խախտումներով, ինչի պատճառով արձանագրությունը որպես ապացույց ճանաչվել է անթույլատրելի:


ՍԴ/0210/01/14

Սույն քրեական գործով դատարանը Արթուր Արտուշի Դաշյանին և Տիգրան Գևորգի Մուրադյանին ճանաչել է անմեղ և արդարացրել՝ անթույլատրելի ճանաչելով հետևյալ ապացույցները.

ա) նախնական քննության ընթացքում Արթուր Դաշյանի և Կամո Գրիգորյանի որպես վկա տված ցուցմունքները:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ քրեական գործով վարույթում մեղադրանքի հիմքում չեն կարող դրվել և որպես ապացույց օգտագործվել այն նյութերը, որոնք ձեռք են բերվել կասկածյալի և մեղադրյալի պաշտպանության իրավունքի էական խախտմամբ: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 62-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ կասկածյալ է այն անձը`

1) որը ձերբակալվել է հանցանք կատարելու մեջ կասկածվելու պատճառով.

2) որի նկատմամբ մինչև մեղադրանք առաջադրելը խափանման միջոց ընտրելու մասին որոշում է կայացված: Անձին ձերբակալելու կամ մինչև մեղադրանք առաջադրելը անձի նկատմամբ խափանման միջոց ընտրելու վերաբերյալ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում առկա կարգավորումները վկայում են, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի իմաստով անձը կասկածյալի կարգավիճակ է ձեռք բերում ձևական (փաստաթղթային) ընթացակարգի ավարտման պահից (ձերբակալման արձանագրության մասին անձին հայտարարելու պահից կամ խափանման միջոց ընտրելու մասին որոշում կայացնելու պահից), այսինքն՝ կասկածյալի կարգավիճակի ձեռքբերումը կապվում է ձևական առումով «քրեական մեղադրանքի» առկայության հետ: Քննարկվող հարցի կապակցությամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր 2009 թվականի դեկտեմբերի 18-ի թիվ ԵԱԴԴ/0085/06/09 որոշմամբ արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.
«Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի հիման վրա` «քրեական մեղադրանք» հասկացությունը պետք է հասկացվի ոչ թե ձևական (փաստաթղթային), այլ բովանդակային (գործնական) իմաստով (…): Այսինքն` անձի նկատմամբ «մեղադրանքի» առկայության մասին կարող է վկայել նաև այնպիսի միջոցներ ձեռնարկելը, որոնք ենթադրում են հանցագործության մեջ կասկածանքի առկայություն, ինչպես նաև էականորեն ներգործում են կասկածվող անձի դրության վրա (…)»:

Սույն գործի նյութերից երևում է, որ 2013 թվականի նոյեմբերի 26-ին Արթուր Դաշյանը որպես վկա է հարցաքննվել թիվ 91265313 քրեական գործով, որը հարուցված է եղել համածառայողներին սպանելու նպատակով Արթուր Դաշյանի կողմից մարտական դիրքում նռնակ պայթեցնելու կապակցությամբ: Մինչդեռ նման պայմաններում մինչդատական վարույթն իրականացնող մարմինը Արթուր Դաշյանին քրեական գործով վարույթին ներգրավել և հարցաքննել է որպես վկա, նրան նախազգուշացրել ակնհայտ սուտ ցուցմունք տալու և ցուցմունք տալուց հրաժարվելու համար նախատեսված քրեական պատասխանատվության մասին:

Վերոգրյալի հիման վրա, ինչպես նաև հիմք ընդունելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումը, Դատարանը գտել է, որ 2013 թվականի նոյեմբերի 26-ի հարցաքննության պահին Արթուր Դաշյանը փաստացի եղել է կասկածյալ և պետք է օգտվեր այդ կարգավիճակից բխող իրավունքներից, մինչդեռ նա հարցաքննվել է որպես վկա, ինչի արդյունքում էականորեն խախտվել է նրա պաշտպանության իրավունքը:

բ) նախնական քննության ընթացքում` 2014 թվականի փետրվարի 19-ին, Կամո Գրիգորյանի` որպես վկա տված ցուցմունք.

Համաձայն քրեական գործի նյութերի՝ Կամո Գրիգորյանի 2014 թվականի փետրվարի 19-ի հարցաքննությունը կատարել է ՀՀ ՊՆ քննչական ծառայության 2-րդ կայազորային քննչական բաժնի քննիչը, ով ընդգրկված է եղել 2013 թվականի նոյեմբերի 26-ի որոշմամբ ստեղծված քննչական խմբում, որի ղեկավարը եղել նույն բաժնի պետի տեղակալը: Մինչդեռ 2014 թվականի փետրվարի 11-ին քրեական գործն ընդունվել է ՀՀ ՊՆ քննչական ծառայության 2-րդ կայազորային քննչական բաժնի մեկ այլ քննիչի վարույթ, իսկ քրեական գործով նոր քննչական խումբ չի ստեղծվել: Նման պայմաններում Դատարանը գտել է, որ 2013 թվականի նոյեմբերի 26-ի որոշմամբ ստեղծված քննչական խմբի անդամները 2014 թվականի փետրվարի 11-ից այլևս իրավասու չեն եղել քրեական գործով կատարելու քննչական կամ այլ դատավարական գործողություններ:

ԿԴ1/0092/01/14

Սույն քրեական գործով Նիկոլայ Ստյոպայի Բենյամինովը ներգրավվել է որպես մեղադրյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով:

Դատարանը, ուսումնասիրելով գործով ձեռք բերված ապացույցները, գտել է, որ մեղադրանքի հիմքում որպես Նիկոլայ Բենյամինովի մեղքը հիմնավորող ապացույցներ համարվող` Նիկոլայ Բենյամինովի 07.02.2014թ. ցուցմունքը, 21.02.2014թ. Ն. Բենյամինովի և Ս. Ավետիսյանի միջև կատարված առերեսման արձանագրությունը անթույլատրելի են և չեն կարող օգտագործվել որպես ապացույց` հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Ըստ քրեական գործի նյութերի՝ Նիկոլայ Բենյամինովը որպես գողության մեջ կասկածվող «ոմն Կոլո» ներկայացվել է ՀՀ ոստիկանության Կոտայքի քննչական բաժանմունք և որպես «վկա» ցուցմունք է տվել և առերես հարցաքննվել է վկա Ս.Ավետիսյանի հետ և հարցաքննության ընթացքում առաջադրվել են հանցագործության կատարման մեջ կասկածելուն վերաբերող հարցեր:

Այսինքն նախաքննական մարմինը փաստացի կասկածելով Նիկոլայ Բենյամինովին հանցագործության կատարման մեջ, տվյալներ ունենալով ոմն «Կոլո»-ի կողմից հանցագործությանն առնչություն ունենալու մեջ, խախտելով Նիկոլայ Բենյամինովի իրավունքները, որոնք ամրագրված են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 62-րդ     63-րդ 64-րդ հոդվածներով, ղեկավարվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 86-րդ հոդվածով և հանցագործության մեջ ակնհայտ կասկածվող անձին դասել է քրեական դատավարությանը մասնակցող այլ անձանց շարքին, որպես վկա հարցաքննել է նրան, կատարել է Նիկոլայ Բենյամինովի, որպես վկայի, մեկ այլ՝ առերես հարցաքննություն, այն պայմաններում, որ Նիկոլայ Բենյամինովին որպես վկա առերես հարցաքննել է 21.02.2014թ., մինչդեռ 11.02.2014թ. Ն. Բենյամինովի լուսանկարով ճանաչում է կատարել վկա Սարգիս Ավետիսյանի հետ, ով կրկին անգամ տվյալներ է հայտնել հանցագործության կատարմանը Նիկոլայ Բենյամինովի առնչության վերաբերյալ:

Այսինքն, գործի նյութերի հետազոտման արդյունքնում դատարանի համար ակնհայտ է դարձել, որ վարույթն իրականացնող մարմինը կասկածել է Նիկոլայ Բենյամինովին հանցագործության կատարման մեջ, չնայած որ նրան հրացաքննել է որպես վկա, ընդունելով, որպես ցուցմունքներ տալու պարտականություն ունեցող, սուտ ցուցմունք տալու կամ ցուցմունքներ տալուց հրաժարվելու համար առկա քրեական պատասխանատվության մասին նախազգուշացված անձ:

Դատարանն արձանագրել է, որ նախաքննական մարմինը վկայի կարգավիճակում գտնվող Նիկոլայ Բենյամինովին առաջադրել է հանցագործության կատարման մեջ մերկացնող հարցեր, այնպիսի հարցեր, որոնք տրվում են   կասկածյալի կամ մեղադրյալի կարգավիճակ ունեցող անձանց, միևնույն ժամանակ նրան զրկելով իր պաշտպանության իրավունքից և չապահովելով օրենքով չարգելված բոլոր միջոցներով մեղադրանքից նրա պաշտպանվելու փաստացի հնարավորությունը, որպիսի պայմաններում նախաքննական մարմինը հիշյալ ապացույցները ձեռք է բերել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի էական խախտումներով, ուստի Նիկոլայ Բենյամինովի՝ որպես վկա հարցաքննության, նրա մասնակցությամբ առերես հարցաքննության արձանագրությունները, որպես ապացույց, անթույլատրելի են, քանի որ ձեռք են բերվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի խախտմամբ:


ԵԱՔԴ/0110/01/15

Սույն քրեական գործով դատարանը գտել է, որ Լաուրա Ռոբինզոնի Սարգսյանի արարքում բացակայել է նրան մեղսագրվող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188.1-ին հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմը, որի կապակցությամբ առաջադրված մեղադրանքում վերջինս ճանաչվել է անպարտ և արդարացվել:

Դատարանը նման եզրահանգման է եկել մասնավորապես հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Համաձայն որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին մեղադրող Լ.Մանուկյանի 2016 թվականի ապրիլի 18-ի որոշման Լաուրա Ռոբինզոնի Սարգսյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ նա, հանդիսանալով <> ՍՊ ընկերություն փոխանակման կետի տնօրեն, 19.03.2015թ.-ին ստացել է ՀՀ Կենտրոնական բանկի 12.03.2015թ.-ի թիվ 52Ա որոշումը, որի համաձայն ուժը կորցրած է ճանաչվել <> ՍՊ ընկերության փոխանակման կետի գործունեության թիվ 605 լիցենզիան: Թեև ԿԲ որոշումը ուժի մեջ է մտել 20.03.2015թ., սակայն չի դադարեցրել իր գործունեությունը և ուժը կորցրած լիցենզիայի պայմաններում մինչև նշված վարչական ակտի բողոքարկման հայցը վարչական դատարանի կողմից վարույթ ընդունելը` 2015 թվականի ապրիլի 21-ը, Երևան քաղաքի Փափազյան փողոցի 22 շենքի թիվ 111 հասցեում իրականացրել է առանց համապատասխան լիցենզիայի արտարժույթի առուվաճառք, որը կատարվել է արտարժույթի 100.000 ՀՀ դրամը գերազանցող գումարի փոխանակման ձևով:

Այսինքն, Լաուրա Ռոբինզոնի Սարգսյանին մեղսագրվել է հանցավոր արարք՝ նախատեսված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188.1-րդ հոդվածի մասի 1-ին մասով:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188.1-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է.«1. Առանց համապատասխան լիցենզիայի արտարժույթի առուվաճառքի իրականացումը, որը կատարվել է արտարժույթի հարյուր հազար դրամի կամ ավելի գումարի փոխանակման ձևով՝

պատժվում է տուգանքով` նվազագույն աշխատավարձի վեցհարյուրապատիկից ութհարյուրապատիկի չափով, կամ կալանքով` երկուսից երեք ամիս ժամկետով:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 188.1-րդ հոդվածի 1-ին մասի դիսպոզիցիայով առանց համապատասխան լիցենզիայի արտարժույթի առուվաճառքի իրականացումը բնորոշվում է անձի կողմից առանց լիցենզիայի ենթադրյալ արտարժույթի տեսակի, դրանցից յուրաքանչյուրի որոշակի արժեքով և չափով առուվաճառքի՝ ընդհանուր առմամբ 100.000 ՀՀ դրամի կամ ավելի գումարի փոխանակումը իրականացնելով»:

Վերոգրյալից հետևում է, որ առանց համապատասխան լիցենզիայի արտարժույթի առուվաճառքի իրականացման օբյեկտիվ կողմը դրսևորվում է անձի կողմից առանց լիցենզիայի ենթադրյալ արտարժույթի տեսակի, դրանցից յուրաքանչյուրի որոշակի արժեքով և չափով առուվաճառքի, դրանց ընդհանուր առմամբ 100.000 ՀՀ դրամի կամ ավելի գումարի փոխանակումը իրականացնելով:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր` 2012 թվականի օգոստոսի 24-ի թիվ ԵՇԴ/0002/01/11 որոշմամբ արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ «մեղադրանքը հանդիսանում է քրեադատավարական այն ինստիտուտը, որի միջոցով ապահովվում է հանրային քրեական հետապնդման կառուցակարգի գործունեությունը:

Քրեական դատավարությունում մեղադրանքը բնորոշվում է որպես կոնկրետ անձին մեղսագրվող հանցավոր գործողության կամ անգործության նկարագրություն դատավարական փաստաթղթերում:

(...) գնահատելով մեղադրանքի ձևակերպմանը բովանդակային առումով ներկայացվող պահանջները` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ դրանում, բացի հանցավորի մասին տվյալներից, հանցագործության տեղից, ժամանակից և եղանակից, մանրամասնորեն և հստակ պետք է նշվեն արարքի քրեաիրավական որակման հիմքում ընկած փաստերը` հանցագործության դեպքի և դրա հետ կապված հանգամանքների մանրակրկիտ նկարագրությունը: Արդար դատաքննության հիմնարար իրավունքի իրացման առումով անընդունելի է, երբ իրավասու պաշտոնատար անձը համապատասխան դատավարական փաստաթղթերում մեղադրանքը ձևակերպելիս սահմանափակվի միայն քրեական օրենքով արգելված արարքի ընդհանրական նկարագրությամբ:

(...) նշված պահանջների պահպանմամբ մեղադրանքը ձևակերպելու դեպքում միայն առաջադրված մեղադրանքը հնարավորություն կտա մեղադրյալին պատշաճ կերպով իրականացնել իր պաշտպանության իրավունքը, ինչպես նաև կապահովվի կողմերի դատավարական իրավահավասարությունը` սեփական դիրքորոշումը հիմնավորելու և մյուս կողմի փաստարկները հերքելու համար: Նշված սկզբունքներից ցանկացած շեղում կհանգեցնի արդար դատաքննության հիմնարար արժեքի առարկայազրկման:

Դատարանն արձանագրել է, որ ամբաստանյալ Լաուրա Ռոբինզոնի Սարգսյանին առաջադրված մեղադրանքում առկա ձևակերպումներից չի երևացել, թե Լաուրա Ռոբինզոնի Սարգսյանի կողմից առանց լիցենզիայի արտարժույթի առուվաճառքն՝ հատկապես կոնկրետ արտարժույթի տեսակի, դրանց արժեքի, փոխանակման ծավալի, ինչպես նաև այն իրականացնելու միջոցով տվյալ դեպքում որպես հանրորեն վտանգավոր արարքի հետևանքով 100.000 ՀՀ դրամը գերազանցող հանրագումարի առաջացումն ինչումն է արտահայտվել և ինչպես է դրսևորվել, և ի վերջո, հիշյալ գործողությունների արդյունքում ընդհանուր առմամբ որքան ՀՀ դրամի արտարժույթի փոխանակում է իրականացվել:

Այլ կերպ ասած նման պայմաններում ամբաստանյալն օբյեկտիվորեն զրկված է եղել մեղադրանքի հիմնավորվածությունը, մասնավորապես արտարժույթի առուվաճառքն՝ հատկապես կոնկրետ արտարժույթի տեսակի, դրանց փոխանակման ծավալի, այն իրականացնելու միջոցով տվյալ դեպքում որպես հանրորեն վտանգավոր արարքի հետևանքով 100.000 ՀՀ դրամի գերազանցող հանրագումարի, ինչպես նաև հիշյալ գործողությունների արդյունքում ՀՀ դրամով իրականացված շրջանառության հանրագումարի շուրջ փաստարկված վիճարկելու, գնահատելու հնարավորությունից, ուստիև մեղադրանքի որոշակիության կամ հիմնավորվածության մասին հաստատական դատողությունը նվազ ողջամիտ է:

Դատարանը մեղադրական եզրակացության բոլոր ապացույցները պատշաճ համարելու պայմաններում նկատի ունենալով, որ ամբաստանյալին առաջադրված մեղադրանքին տրված քրեաիրավական որակմանը չի համապատասխանում արարքի փաստական պատշաճ նկարագրությունը, հնարավոր չի համարում հաստատված համարել մեղադրանքը ու կայացնել մեղադրական դատավճիռ:

Նմանատիպ հիմնավորում է բերվել նաև Արարատի և Վայոց Ձորի մարզերի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանը թիվ  ԱՎԴ /0077/01/15 գործով կայացված դատավճռում:

Սույն քրեական գործով Հարություն Նորիկի Կողպեցյանին մեղադրանք է առաջադրվել այն բանի համար, որ 2015 թվականի ապրիլ ամսին նախնական համաձայնությամբ իր ծանոթ Արթուր Թելմանի Հովհաննիսյանին թմրամիջոց իրացնելու նպատակով`  վերջինիս կողմից Երևան-Արտաշատ երթուղու ավտոբուսի վարորդի միջոցով ուղարկված 2000 ՀՀ դրամ գումար ստանալուց հետո, նույնօրը` մի քանի ժամ անց, Արտաշատ-Երևան երթուղու ավտոբուսի վարորդի միջոցով մոտ 1.5 գրամ թմրամիջոցով լի ներարկիչը փաթեթավորված,  վերնաշապիկի մեջ դրված վիճակում` ուղարկել է Արթուր Հովհաննիսյանին, վերջինս էլ այն ստանալուց հետո, ներարկման միջոցով օգտագործել է:

Կայացրած դատավճռում դատարանը արձանագրել է, որ մեղադրանքի ձևակերպումն սահմանափակված է եղել միայն քրեական օրենքով արգելված արարքի ընդհանրական նկարագրությամբ, այն չի բովանդակել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմի բոլոր պարտադիր հատկանիշները, մինչդեռ դրանք բնութագրող փաստական տվյալների ներառումն անհրաժեշտ նախապայման է մեղադրանքում ձևակերպված արարքին համապատասխան իրավաբանական գնահատական տալու համար, քանի որ «մեղադրանք» եզրույթը հասկացվում է որպես արարքի քրեաիրավական և դրա հիմքում ընկած փաստական հանգամանքների ամբողջություն:

ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն «սույն գլխի իմաստով թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի զգալի, խոշոր և առանձնապես խոշոր չափեր, ինչպես նաև դրանց պրեկուրսորների խոշոր և առանձնապես խոշոր չափեր են համարվում քրեական օրենսգրքի թիվ 1 և թիվ 4 հավելվածներով նախատեսված չափերը»:

Թիվ 1 հավելվածը վերաբերում է «Թմրամիջոցների և հոգեմետ/հոգեներգործուն/ նյութերի զգալի, խոշոր, և առանձնապես խոշոր չափերին», որոնցում նշված են համապատասխան թմրամիջոցների հոգեմետ նյութերի անվանումները, դրանց համապատասխան չափերի նվազագույն և առավելագույն սահմանները:

Հարություն Կողպեցյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 1-ին մասով որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին որոշման առաջին դրվագում որպես հանցագործության առարկա նշվալ է <> :

Նշված ձևակերպումից պարզ չէ ոչ միայն թմրամիջոցի անվանումը, այլև թիվ 1 հավելվածով նախատեսված չափը:

Այսինքն` քրեական հետապնդում իրականացնող մարմինը Հ.Կողպեցյանին մեղադրանք է առաջադրել թիվ 1 հավելվածում չընդգրկված նյութի իրացման համար` խախտելով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածով ամրագրված դրույթն այն մասին, որ «քրեական պատասխանատվության միակ հիմքը, հանցանք, այսինքն` այնպիսի արարք կատարելն է , որն իր մեջ պարունակում է քրեական օրենքով նախատեսված հանցակազմի բոլոր հատկանիշները»:

Մինչդեռ, նշված դրվագում Հ.Կողպեցյանի արարքում բացակայում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմը, քանի որ նրան մեղսագրվող արարքի առարկա հանդիսացող «թմրամիջոց» անվանումով նյութը ներառված չէ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 5-րդ մասում հիշատակվող, ՀՀ քրեական օրենսգրքի թիվ 1 հավելվածով նախատեսված ցանկում և հետևաբար, այդ ցանկում չներառված նյութերի ապօրինի շրջանառությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի իմաստով չի կարող համարվել հանցագործություն:

Դատարանը համադրելով ամբաստանյալ Հ.Կողպեցյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 266-րդ հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքի առաջին դրվագում շարադրված փաստական տվյալները եկել է եզրահանգման, որ քրեական հետապնդում իրականացնող մարմինը Հ.Կողպեցյանին հիշյալ դրվագով քրեական պատասխանատվության է ենթարկել այնպիսի արարքի համար, որն իրավական որոշակիության չափանիշներին բավարարող եղանակով նախատեսված չէ գործող քրեական օրենսգրքով և այդ դրվագով նրա արարքում բացակայում է հանցակազմը:

ԵԱՔԴ/0254/01/15

23.11.2015 թվականին Երևան քաղաքի դատախազությունը Արման Պողոսյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 9-րդ կետով առաջադրված ծանր հանցագործության մեջ մեղադրանքի կապակցությամբ թիվ 14100414 քրեական գործով Շամիլի Ուտոևի կողմից նախաքննության և դատական քննության ընթացքում սուտ ցուցմունք տալու դեպքի առթիվ ՀՀ Քրեական օրենսգրքի 338 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով հարուցել է քրեական գործ:

Դատարանը քննության առնելով նշված քրեական գործը, արձանագրել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների խախտմամբ ձեռք բերված մի շարք ապացույցներ:

Այսպես.

Սույն քրեական գործով որպես Յուրի Շամիլի Ուտոևին ՀՀ Քրեական օրենսգրքի 338 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորող ապացույցներ, բացառապես նշվել են` այլ փաստաթուղթ ճանաչված թիվ 14100414 քրեական գործով տուժողի դատավարական կարգավիճակում Յուրի Շամիլի Ուտոևի կողմից 2014 թվականի հունվարի 11-ին տրված նախաքննական ցուցմունքը, թիվ 14100414 քրեական գործով վկա Արա Որմնադիրյանի կողմից 2014 թվականի հունվարի 25-ին տված նախաքննական ցուցմունքը և Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 2015 թվականի ապրիլի 15-ի թիվ ԵԱՔԴ/0113/01/14 քրեական գործով դատավճիռը:

Օրենսդիրը սպառիչ կերպով թվարկել է քրեական դատավարությունում օգտագործվող ապացույցների տեսակները, որոնց թվում` որպես առանձին ապացույցի տեսակ, բացակայում են մեկ այլ քրեական գործով տուժողի կամ վկայի ցուցմունքը, օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռը, կամ մեկ այլ քրեական գործով քննչական կամ դատավարական որևէ այլ գործողության արձանագրությունները: Դրա փոխարեն, օրենսդիրը նախատեսել է դրանցում պարունակվող տվյալների` տվյալ գործի համար նշանակություն ունենալու դեպքում, որպես այլ փաստաթուղթ ապացույցի տեսակ օգտագործելու հնարավորություն` սահմանելով ամրագրման առանձնահատուկ ընթացակարգ: Մասնավորապես ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 122 հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի համաձայն` փաստաթուղթ է թղթային, մագնիսական, էլեկտրոնային կամ այլ կրիչի վրա բառային, թվային, գծագրական կամ այլ նշանային ձևով արված ցանկացած գրառում, որով կարող են հաստատվել քրեական գործի համար նշանակություն ունեցող տվյալներ: Այլ փաստաթղթերն ապացույց են ճանաչվում վարույթն իրականացնող մարմնի որոշմամբ:

ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 105 հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետի համաձայն քրեական գործով վարույթում մեղադրանքի հիմքում չեն կարող դրվել և որպես ապացույց օգտագործվել այն նյութերը, որոնք ձեռք են բերվել քննչական կամ այլ դատավարական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ:

ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 206 հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն հարցաքննությունից առաջ քննիչը հավաստիանում է վկայի ինքնության մեջ, տեղեկացնում, թե որ գործով է նա կանչվել և նախազգուշացնում է գործով նրան հայտնի ամեն ինչ պատմելու պարտականության, ինչպես նաև ցուցմունքներ տալուց հրաժարվելու կամ խուսափելու, սուտ ցուցմունքներ տալու համար սահմանված քրեական պատասխանատվության մասին: Վկային հաղորդվում է, որ նա պարտավոր չէ տալ իր, ամուսնու կամ մերձավոր ազգականների վերաբերյալ ցուցմունքներ: Դրանից հետո քննիչը պարզում է կասկածյալի, մեղադրյալի, տուժողի հետ վկայի փոխհարաբերության բնույթը և սկսում է հարցաքննությունը:

ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 206-րդ հոդվածի 4-րդ մասի վերլուծությունից հետևում է, որ նախքան հարցաքննությունը վկան պետք է տեղեկացվի, թե որ դեպքի (փաստի) առթիվ հարուցված քրեական գործով և պարզաբանման ենթակա որ հանգամանքների շուրջ է հարցաքննվում:

ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 210-րդ հոդվածի համաձայն՝ տուժողի հարցաքննությունը կատարվում է վկայի հարցաքննության համար՝ սույն օրենսգրքով սահմանված կանոններով:

ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 20 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ոչ ոք պարտավոր չէ ցուցմունք տալ իր, ամուսնու կամ մերձավոր ազգականների վերաբերյալ:

Հիմք ընդունելով այն հանգամանքը, որ վկան նախազգուշացվում է տվյալ գործով իրեն հայտնի ամեն ինչ պատմելու պարտականության, ինչպես նաև ցուցմունքներ տալուց հրաժարվելու կամ խուսափելու, սուտ ցուցմունքներ տալու համար սահմանված քրեական պատասխանատվության մասին՝  դատարանը գտնում է, որ վկայի ցուցմունքը կդիտվի որպես քննչական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ ձեռք բերված, եթե նախքան ցուցմունք վերցնելը վկան չի տեղեկացվել թե որ քրեական գործով է հարցաքննվում:

ՀՀ Քրեական դատավարության օրենսգրքում ամրագրված` տուժող և վկա հասկացությունների, յուրաքանչյուրի դատավարական կարգավիճակներից բխող` հարցաքննության կարգի, նրանց իրավունքների ու պարտականությունների առանձնահատկությունների կիրառմամբ գնահատելով մեղադրական եզրակացությամբ ներկայացված փաստական տվյալները` դատարանը հանգել է այն հետևության, որ Յուրի Շամիլի Ուտոևի վերաբերյալ ՀՀ Քրեական օրենսգրքի 338 հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետով առաջադրված մեղադրանքի հիմքում դրված` Յուրի Շամիլի Ուտոևի առողջությանը ծանր վնաս պատճառելու փաստի առթիվ հարուցված թիվ 14100414 քրեական գործով տուժողի դատավարական կարգավիճակում Յուրի Շամիլի Ուտոևի կողմից 2014 թվականի հունվարի 11-ին տված նախաքննական ցուցմունքը, թիվ 14100414 քրեական գործով վկա Արա Որմնադիրյանի կողմից 2014 թվականի հունվարի 25-ին տված նախաքննական ցուցմունքը սույն գործով թույլատրելի ապացույցներ չեն, քանի որ ձեռք են բերվել տվյալ քննչական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ:


ԵՇԴ/0030/01/16

Սույն քրեական գործով նախաքննության մարմինը  2015  թվականի մարտի 23-ին որոշում է կայացրել Գարիկ Պետրոսյանի շահերի պաշտպանությունն իրականացնելու համար ՀՀ փաստաբանների պալատի հանրային պաշտպանի գրասենյակի միջոցով նշանակել պաշտպան:

2015 թվականի մարտի 23-ին ՀՀ փաստաբանների պալատի հանրային պաշտպանի գրասենյակի ղեկավարը որոշում է կայացրել, որպես Գարիկ Պետրոսյանի պաշտպան նշանակել փաստաբան Անահիտ Եսայանին, այնուհետև նույն մարմնի 2015 թվականի սեպտեմբերի 9-ի որոշմամբ Գարիկ Պետրոսյանի պաշտպան է նշանակվել Անժելա Հոբոսյանը: 2015 թվականի հոկտեմբերի 30-ից պաշտպան Ա.Հոբոսյանը ներկայացվել է Գարիկ Պետրոսյանին և ստանձնել վերջինիս պաշտպանությունը: Դրան հաջորդող Գարիկ Պետրոսյանի մասնակցությամբ կատարված բոլոր դատավարական գործողությունները՝ ԳարիկՊետրոսյանի լրացուցիչ հարցաքննությունը, նրա և Նարեկ Պետրոսյանի առերես հարցաքննությունն իրականացվել են Ա.Հոբոսյանի մասնակցությամբ: Սակայն 2015 թվականի դեկտեմբերի 28-ին ԳարիկՊետրոսյանը ներգրավվել է, որպես մեղադրյալ, արդեն իսկ առանց պաշտպան Ա.Հոբոսյանի ներկայության, բացի այդ, մեղադրյալին նրա պաշտպանության և պաշտպան ունենալու իրավունքը բացատրելու մասին 2016 թվականի փետրվարի 9-ի արձանագրության համաձայն՝ մեղադրյալ ԳարիկՊետրոսյանը կամավոր հրաժարվել է պաշտպանի ծառայությունից և ցանկացել է ինքնուրույն պաշտպանել իր իրավունքները: Վարույթն իրականացնող մարմինն ընդունել է ամբաստանյալի կողմից պաշտպանից հրաժարումը՝ առանց հաշվի առնելու այն հանգամանքը, որ մեղադյալ Գարիկ Պետրոսյանը պաշտպան Ա.Հոբոսյանի ծառայությունից հրաժարվել է նրա բացակայության պայմաններում: Այնուհետև՝ վերոհիշյալ պայմաններում, մեղադրյալ Գարիկ Պետրոսյանը հարցաքննվել է արդեն առանց պաշտպանի և տվել խոստովանական ցուցմունք:

Վերը նշված արարքում դատարանը արձանագրել է քրեադատավարական նորմերի կոպիտ խախտումներ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Հիմնական իրավունքների խախտմամբ ձեռք բերված կամ արդար դատաքննության իրավունքը խաթարող ապացույցի օգտագործումն արգելվում է»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «Քրեական դատավարության ընթացքում թույլատրվում է օգտագործել միայն այն փաստական տվյալները, որոնք ձեռք են բերվել սույն օրենսգրքով սահմանված պահանջների պահպանմամբ»:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ «1. Քրեական գործով վարույթում մեղադրանքի հիմքում չեն կարող դրվել և որպես ապացույց օգտագործվել այն նյութերը, որոնք ձեռք են բերվել`

(…)

2) կասկածյալի և մեղադրյալի պաշտպանության իրավունքի (….) էական խախտմամբ.

(…):

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի համաձայն՝ «1. Պաշտպանից հրաժարվելը նշանակում է կասկածյալի կամ մեղադրյալի մտադրությունը` իր պաշտպանությունն իրականացնել առանց որևէ պաշտպանի իրավաբանական օգնության: Պաշտպանից հրաժարվելու մասին կասկածյալի կամ մեղադրյալի հայտարարությունն արտացոլվում է արձանագրության մեջ:

2. Պաշտպանից հրաժարվելը քրեական վարույթն իրականացնող մարմինն ընդունում է միայն այն դեպքում, եթե կասկածյալի կամ մեղադրյալի կողմից այդ մասին հայտարարվել է սեփական նախաձեռնությամբ, կամավոր և այն պաշտպանի ներկայությամբ, որը կարող էր նշանակվել կամ նշանակված է պաշտպան: Չի ընդունվում պաշտպանից հրաժարումը, եթե այն հարկադրված է իրավաբանական օգնության վճարման համար միջոցների բացակայությամբ: (…)»

Մեջբերված նորմերի համակարգային վերլուծությունից երևում է, որ անձի պաշտպանության իրավունքը դասվում է հիմնարար իրավունքների շարքին, և դրանով է պայմանավորված, որ քրեադատավարական օրենքով հստակ սահմանվում են մեղադրյալի՝ պաշտպան ունենալու, փոխելու և նրանից հրաժարվելու հիմքերն ու ընթացակարգը: Մասնավորապես՝ մեղադրյալը կարող է հրաժարվել իր պաշտպանից, եթե նա այդ մասին հայտնում է կամավոր, սեփական նախաձեռնությամբ և այն պաշտպանի ներկայությամբ, որը նշանակված է պաշտպան: Ընդ որում, միայն վերոհիշյալ պայմանների միաժամանակյա առկայության դեպքում վարույթն իրականացնող մարմինը կարող է ընդունել ամբաստանյալի կողմից պաշտպանից հրաժարումը:

Վերոգրյալի հիման վրա, դատարանը գտել է, որ վարույթն իրականացնող մարմինն իրավասու չէր ընդունել մեղադրյալի կողմից պաշտպանից հրաժարումը վերջինիս բացակայության պայմաններում: Այլ կերպ՝ մեղադրյալ Գարիկ Պետրոսյանի կողմից պաշտպանից հրաժարումը և այն վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից ընդունելն իրականացվել է քրեադատավարական օրենքի էական խախտմամբ: Վերոգրյալի հիման վրա դատարանը գտել է, որ 2016 թվականի փետրվարի 9-ի հարցաքննության ընթացքում ստացված ապացուցողական նշանակություն ունեցող փաստերն անթույլատրելի են, դրանք չեն կարող ընդգրկվել քրեական գործով ապացույցների համակցության մեջ և դրվել մեղադրանքի հիմքում:

 
ԳԴ3/0062/01/15

Սույն քրեական գործով 2015 թվականի սեպտեմբերի 18-ին ոստիկանության Վարդենիսի բաժնում Գարիկ Ռազմիկ Ալոյանը հաղորդում է տվել այն մասին, որ Ստեփան Սիմոնյանը իրեն վախեցնելով, իր կամքին հակառակ, 600.000 ՀՀ դրամ պարտքի դիմաց իրենից վերցրել է իր Գազ 2410 մակնիշի 35 898 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենան:

2015 թվականի սեպտեմբերի 28-ին Գ. Ալոյանի հաղորդման հիման վրա ՀՀ ոստիկանության Վարդենիսի բաժնում նախապատրաստված նյութերն ուղարկվել են ըստ քննչական ենթակայության:

2015 թվականի սեպտեմբերի 28-ին ՀՀ քննչական կոմիտեի Գեղարքունիքի մարզային քննչական վարչության Մարտունու քննչական բաժնում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333-րդ հոդվածի 1-ին մասով հարուցվել է քրեական գործը և Գարիկ Ալոյանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333-րդ հոդվածի 1-ին մասով ներգրավվել է որպես մեղադրյալ:

Դատարանը գտել է, որ սույն քրեական գործը հարուցվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների ակնհայտ և կոպիտ խախտումներով՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 181-րդ հոդվածի համաձայն «Հանցագործության մասին տեղեկություն ստանալու յուրաքանչյուր դեպքում ընդունվում է հետևյալ որոշումներից մեկը`

1) քրեական գործ հարուցելու մասին.

2) քրեական գործ հարուցելը մերժելու մասին.

3) հաղորդումն ըստ ենթակայության հանձնելու մասին:

Սույն գործով քննիչի կողմից հարուցված թիվ 31104715 քրեական գործն հարուցելու որոշման վերլուծությունից երևում է, որ քրեական գործ հարուցելու համար հիմք են հանդիսացել հետևյալ փաստական հանգամանքները. «2015 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Վարդենիս քաղաքի բնակիչ Գարիկ Ռազմիկի Ալոյանը ոստիկանության Վարդենիսի բաժնում հաղորդում է տվել այն մասին, որ 2014 թվականի ապրիլի 25-ից 26-ն ընկած ժամանակատավածում համաքաղաքացի Ստեփան Սիմոնյանն իր կամքին հակառակ, իրեն սպառնալով 600.000 դրամ պարտքի դիմաց իրենից վերցրել է իր Գազ 2410 մակնիշի 35 898 հաշվառման համարանիշի ավտոմեքենան: Հաղորդման հիման վրա ոստիկանության Վարդենիսի բաժնում նախապատրաստված նյութերով պարզվել է, որ Գարիկ Ալոյանը իր ավտոմեքենան Ստեփան Սիմոնյանին հանձնել է պարտքի դիմաց, իր նախաձեռնությամբ, կամավոր»:

Դատարանը գտել է, որ բոլոր դեպքերում որպեսզի հնարավոր լինի դատողություն անել որևէ անձի կողմից սուտ մատնություն կատարելու փաստով քրեական գործ հարուցելու օրինական առիթի և հիմքի մասին, առնվազն անհրաժեշտ է որևէ վերջնական որոշում (օրինակ, նյութերով քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին, քրեական գործի վարույթը կարճելու և քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին և այլն), որով սուտ մատնության փաստով քրեական գործ հարուցելու իրավասություն ունեցող մարմինը կամ պաշտոնատար անձը գնահատական տված կլինի անձի կողմից հայտնած տվյալներին՝ սուտ լինելու տեսանկյունից: Այլ կերպ ասած՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 333-րդ հոդվածով քրեական գործ, այնուհետև քրեական հետապնդում հարուցելու և իրականացնելու համար պետք է նվազագույն չափանիշներին բավարարող քննությամբ և պատշաճ ապացույցների համակցությամբ, իսկ սույն դեպքում նաև վերջնական որոշմամբ՝ առնվազն հերքվի անձի կողմից հաղորդման, բացատրության մեջ նշած ենթադրյալ հանցագործության մասին տեղեկությունները, հատկապես, եթե այդ անձը տվյալ դեպքում հանդիսացել է հանցագործության մասին հաղորդում տվող սուբյեկտը:

Սույն քրեական գործի հանգամանքների պայմաններում ասվածը նշանակում է, որ քննիչը նախ և առաջ պետք է Գ. Ալոյանի հաղորդման հիման վրա նախապատրաստված նյութերի ընթացքը վերջնական որոշմամբ լուծեր, հերքեր վերջինիս կողմից տրված հաղորդման մեջ նշված փաստական հանգամանքները, որպեսզի դրանից հետո ի հայտ գար ինչպես քրեական գործ հարուցելու օրինական առիթը (տվյալ դեպքում՝ քննիչի և հետաքննության մարմնի կողմից իր լիազորություններն իրականացնելիս նոր հանցագործության հատկանիշների հայտնաբերումը), այնպես էլ օրինական հիմքը՝ առերևույթ սուտ մատնության հանցակազմի օբյեկտի և օբյեկտիվ կողմի հատկանիշներ պարունակող դեպքի մասին բավարար տվյալները:

Նշված պատճառաբանությամբ դատարանը եզրահանգել է, որ սույն քրեական գործը հարուցվել է օրենքի ակնհայտ և կոպիտ խախտումներով, այսինքն՝ անօրինական, ուստի անօրինական են նաև այդ գործի շրջանակներում կատարված քննչական և դատավարական գործողությունները և դրանց արդյունքում ձեռք բերված ապացույցները:


ՏԴ1/0053/01/15

Տավուշի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանը քննության առնելով սույն քրեական գործը ըստ մեղադրանքի Արարատ Նորայրի Դանիելյանի՝ մեղադրվող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 334 հոդվածի 1-ին մասով, պարզել է հետևյալը.

26.10.2015թ. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 334 հոդվածի 1-ին մասով Արարատ Նորայրի Դանիելյանը որպես մեղադրյալ է ներգրավվել այն բանի համար, որ «նա Տավուշի մարզի Գետահովիտ համայնքի բնակիչ Հովիկ Հենրիկի Խեչյանին պատկանող անասնաֆերմայի տարածքի շուրջ վերջինիս և Տավուշի մարզի Գետահովիտ համայնքի ղեկավար Արթուր Ղազարյանի միջև 2014 թվականի ապրիլի 1-ին ունեցած անախորժ խոսակցությունից հետո նույն օրը, ժամը 23:50-ի սահմաններում գտնվել է Իջևան քաղաքի Երևանյան փողոցի 222 հասցեում գտնվող իր և ծանոթ Անդրանիկ Լադիկի Խոջումյանին պատկանող «Իջևանատուն» կոչվող ռեստորանահյուրանոցային համալիրի տարածքում: Նույն ժամանակ Անդրանիկ Խոջումյանը, տեղյակ լինելով Գետահովիտ գյուղի բնակիչ Աշոտ Հարությունի Այդինյանի կողմից նշված հարցով «Իջևանատուն» կոչվող ռեստորանահյուրանոցային համալիր այցելության մասին, համալիրի տարածք նրա ժամանելուն պես, օրինական հիմքերով իրեն պատկանող «Սայգա» տեսակի 7.62 մմ տրամաչափի կարաբինով կրակոցներ է արձակել, իսկ Աշոտ Այդինյանն Անդրանիկ Խոջումյանի այդ գործողությունները դադարեցնելու համար իրեն պատկանող գազային ատրճանակով 2 անգամ կրակել է դեպի օդ, ապա դեպքի վայրից հեռացել: Դեպքի առթիվ 2014 թվականի ապրիլի 3-ին ՀՀ ոստիկանության ՔԳՎ Տավուշի մարզի քննչական բաժնում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 34-104 հոդվածի 1-ին մասով և 235 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշներով հարուցվել է թիվ 38101914 քրեական գործը, որի նախաքննության ընթացքում Անդրանիկ Խոջումյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258 հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված ըստ բնույթի և հանրության համար վտանգավորության աստիճանի ծանր հանցագործություն կատարելու համար ու նրա վերաբերյալ քրեական գործի մասն ուղարկվել է դատարան: Անդրանիկ Խոջումյանի կողմից կատարված հիշյալ հանցագործությունը պարտակելու հանցագործության հետքերը թաքցնելու նպատակով, 2014 թվականի ապրիլի 2-ից մինչև 2014 թվականի ապրիլի 3-ն ընկած ժամանակահատվածում, ինքը, Անդրանիկ Խոջումյանը, Հովիկ Հենրիկի Խեչյանը, Հերասիմ Սարուխանի Գուլակյանը հավաքել են դեպքի վայրում Անդրանիկ Խոջումյանի կողմից կրակված պարկուճները և դրանք նետել համալիրի հետնամասում գտնվող տարածքում: Այնուհետև Հովիկ Խեչյանի անասնաֆերմայի աշխատակիցներ Թաթուլ Բորիսի Մադաթյանի և Յարիբեկ Գերասիմի Դավթյանի հետ միասին հանել են «Իջևանատուն» կոչվող ռեստորանահյուրանոցային համալիրի մուտքի դարպասը, կտրել պարսպի վրայի ճաղերը, որից հետո դարպասն ու ճաղերը տեղափոխել են Հովիկ Խեչյանին պատկանող անասնաֆերմա վերանորոգման, որտեղ Արթուր Անատոլիի Առաքելյանը դարպասի վրա կրակված հետքերը զոդելու եղանակով վերանորոգել է այն, ապա նույն կազմով դարպասը տեղափոխել են «Իջևանատուն» կոչվող ռեստորանահյուրանոցային համալիր և տեղադրել»:

Դատարանը հետազոտելով քրեական գործով ձեռք բերված ապացույցները, հանգել է այն հետևության, որ ամբաստանյալին մեղսագրված արարքը չի հաստատվել:

Այսպես, Արարատ Դանիելյանը մեղադրվել է Անդրանիկ Խոջումյանի կողմից կատարված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258 հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված ծանր հանցագործությունը պարտակելու մեջ: Նշված գործով ոչ միայն չի հիմնավորվել, որ ամբաստանյալը գիտակցել է պարտակած արարքի հանցավոր կամ ծանր հանցանք լինելը, այլև չի հիմնավորվել փաստացի պարտակված արարքի ծանր հանցագործություն լինելու փաստը:

Մասնավորապես, սույն գործով մեղադրական դատավճիռ կայացնելու դեպքում դատարանը կհավաստեր նաև Անդրանիկ Խոջումյանի կողմից ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258 հոդվածի 4-րդ մասով նախատեսված հանցագործության կատարումը՝ առանց դրա համար հիմք ծառայող անհրաժեշտ ապացուցողական բազայի, այլ կերպ ասած՝ առանց օրինական ուժի մեջ մտած համապատասխան մեղադրական դատավճռի առկայության, ինչը մի կողմից նշանակում է ենթադրությունների վրա հիմնված ակտի կայացում, մյուս կողմից՝ անձի, անմեղության կանխավարկածի խախտում:
Տեղեկանք՝ Սույն ուսումնասիրության մեջ մասնավորեցված արդարացման դատական ակտերը (առանձնացված քննչական սխալներով) եղել են վերջնական և չեն բեկանվել ՀՀ վերաքննիչ կամ վճռաբեկ դատարանների կողմից:

Առաջարկություն

Սույն ամփոփումն ուղարկել Կոմիտեի նախաքննություն իրականացնող մարմիններ և ստորաբաժանումներ՝ նկարագրված խախտումներն օպերատիվ խորհրդակցությունում քննարկելու և հետագայում բացառելու համար:

ՀՀ քննչական կոմիտե