1. ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԻՏՈՒՄՆԵՐԸ ՆԱԽՈՐԴՈՂ ՄԻՋՆԱԺԱՄԿԵՏ ՀԱՏՎԱԾՈՒՄ

2019-2021թթ. ընթացքում ՀՀ քննչական կոմիտեն (այսուհետ՝ Կոմիտե) մասնակցել է մի շարք ծրագրերի իրականացմանը, մասնավորապես՝

1.1. Կոմիտեի վարչական շենքերի ձեռքբերման ուղղությամբ իրականացվել են ակտիվ միջոցառումներ, մասնավորապես` ՀՀ կառավարության 2020թ. մարտի 12-ի «Գույք ամրացնելու մասին» N 291-Ա որոշմամբ Կոմիտեին է ամրացվել ՀՀ Տավուշի մարզի Գետահովիտ համայնքի 1-ին փողոցի 3/3-րդ հասցեում գտնվող վարչական շենքը: ՀՀ կառավարության մեկ այլ՝ 2020 թվականի հունիսի 25-ի «Անշարժ գույք հետ վերցնելու և ամրացնելու, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2010թ. մայիսի 20-ի N 583-Ա որոշումն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին» N 1076-Ա որոշմամբ Կոմիտեին են ամրացվել ՀՀ Արմավիրի մարզի Արմավիր քաղաքի Չարենցի փողոցի N 24 հասցեում գտնվող վարչական շենքի «Ա» մասնաշենքն ամբողջությամբ, «Բ» մասնաշենքի 1-ին հարկը: Նույն որոշմամբ Կոմիտեին է ամրացվել նաև՝ ՀՀ Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքի Մեսրոպ Մաշտոց փողոցի N 81 հասցեում գտնվող վարչական շենքը: Կոմիտեին ամրացված վերոնշյալ վարչական շենքերից որևէ մեկում վերանորոգման և հիմնանորոգման աշխատանքներ դեռևս չեն իրականացվել:
Կոմիտեի մարմիններում և ստորաբաժանումներում 2019-2020թթ. հետևողաբար շարունակվել են անչափահասների հարցաքննության համար հատուկ սենյակներ առանձնացնելու և կահավորելու աշխատանքները: Կոմիտեի մարմիններն ու ստորաբաժանումները գրեթե ամբողջությամբ համալրվել են անչափահասների հարցաքննության սենյակներով:

1.2. Աշխատանքներ են իրականացվել մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման դեմ պայքարի գործում:
Կոմիտեի ներկայացուցիչները, հանդիսանալով ՀՀ-ում մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման դեմ պայքարի հարցերով խորհրդի և դրան կից աշխատանքային խմբի անդամներ, յուրաքանչյուր տարվա վերջում խորհրդին ներկայացնում են Կոմիտեում մարդկանց թրաֆիքինգի դեմ պայքարի շուրջ կատարված աշխատանքների մասին ամբողջական տեղեկատվություն, այդ թվում՝ հարուցված քրեական գործերի քանակը, դրանց ընթացքը, դրանցով ներգրավված մեղադրյալների և տուժողների քանակը, դատարան ուղարկված, կասեցված, կարճված և ընթացքի մեջ գտնվող քրեական գործերի քանակը: Մարդկանց թրաֆիքինգի վերաբերյալ քրեական գործերով, առավել ևս անչափահասների նկատմամբ կատարված յուրաքանչյուր դեպքով, Կոմիտեն ինչպես իր պաշտոնական կայք էջում, այնպես էլ այլ լրատվական գործակալությունների միջոցով հրապարակում է դեպքի մասին տեղեկատվությունը (դեպքի բնույթն ու երեխայի շահերը հաշվի առնելով՝ չհրապարակելով երեխայի տվյալները կամ նրան նույնականացնելու համար անհրաժեշտ որևէ տեղեկություն):

1.3. Կոմիտեում ներդրվել և ներկայումս վարվում է երեխաների նկատմամբ կատարված հանցագործությունների քննության և ընտանեկան բռնության գործերի վերաբերյալ կիսամյակային և տարեկան վիճակագրություն, որի ամփոփ տվյալները հրապարակվում են Կոմիտեի պաշտոնական կայքում:

1.4. Կոմիտեի 2016 թվականի սեպտեմբերի 19-ից Կոմիտեում ներդրվել է «էլեկտրոնային նախաքննություն» ծրագիրը: 2019-2020 թթ. շարունակվել են ծրագրի հնարավորություններն ընդլայնելու, գործառույթների ավելացման ուղղությամբ տարվող աշխատանքները, ինչպես նաև ծրագրային ապահովման հետ կապված ծավալուն աշխատանքները: Ծրագիրը հնարավորություն է տալիս Կոմիտեի ծառայողների աշխատանքն արդյունավետ կազմակերպելու, քննչական գործողությունների արձանագրությունների և դատավարական որոշումների ձևերը միասնականացնելու, դատավարական ժամկետների խախտումները կանխարգելելու, նախաքննության նկատմամբ անմիջական վերահսկողության ավտոմատացված մեխանիզմներ ներդնելու, ինչպես նաև ավտոմատացված վիճակագրության հաշվառում և համակարգում իրականացնելու:
Միաժամանակ Կոմիտեից ներկայացուցիչ է ընդգրկված էլեկտրոնային արդարադատության միասնական համակարգի (e-justice) մշակման և ներդրման աշխատանքներ իրականացնելու նպատակով ստեղծված խորհրդում:

1.5. Համապատասխան ծրագրային ապահովումների օգտագործմամբ 2019 թվականի մարտ-սեպտեմբեր ամիսների ընթացքում Կոմիտեի հատուկ հանձնարարությունների, կազմակերպական-վերլուծական և քրեագիտական գլխավոր վարչության քրեագիտական վարչությանը կցված փորձագետի կողմից իրականացվել է թվով 194 օբյեկտի զննություն, որոնցից՝ 144 բջջային հեռախոս (այդ թվում՝ հեռախոսաքարտ և հիշողության կրիչ), 50 համակարգիչ և տեսագրիչ սարքավորում: Համապատասխան փորձաքննություններ չնշանակելու արդյունքում խնայված գումարը կազմել է 15.204.000 ՀՀ դրամ: 2020 թվականի ընթացքում իրականացվել է թվով 550 օբյեկտի զննություն և խնայվել 46.452.000 ՀՀ դրամ:

1.6 Լուծվել է Կոմիտեի կիբեռհանցագործությունների քննություն իրականացնող ստորաբաժանման տեխնիկական ռեսուրսների լոկալ թարմացման հարցը՝ ձեռք են բերվել զննության ենթարկված համակարգչային համակարգերի հիշողության կրիչների փորձագիտական պատճենների պահպանման/արխիվացման հիշողության կրիչներ:

1.7 2020 թվականի դեկտեմբերին ԵԽ Կիբեռհանցագործությունների Կոնվենցիայի Կոմիտեն (TC-Y) ՀՀ ԱԳՆ ուղարկված պաշտոնական գրությամբ վերահաստատել է ՀՀ-ում Կոնվենցիայի ազգային երկրորդ 24/7 կոնտակտային կետի ձևավորումը, որը կգործի Կոմիտեում: Կոնտակտային կետի աշխատանքը թույլ կտա հետագայում առցանց եղանակով կապ հաստատել այլ պետությունների իրավասու մարմինների և ինտերնետային ծառայություններ մատուցող անդրազգային ընկերությունների հետ (Կոնվենցիայի 2-րդ լրացուցիչ արձանագրության 2021 թվականին ընդունումից հետո), ստանալ օպերատիվ տեղեկատվություն, ինչպես նաև նախապահպանել ինտերնետային տվյալներ: Առանձին դեպքերում, նշված կուպուղիով հնարավոր կլինի նաև ուղարկել և ստանալ իրավական օգնություն ցույց տալու վերաբերյալ հարցումներ:

1.8. ՀՀ կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 3-ի թիվ 1332-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի 14-րդ կետի համաձայն՝ ՀՀ քննչական կոմիտեում ուսումնասիրվել է միջազգային փորձը, որի արդյունքում մշակվել է «Հայաստանի Հանրապետության քննչական կոմիտեի ծառայողի վարքագծի կանոնները սահմանելու մասին» ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի հրամանի նախագիծը:
ՀՀ կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 3-ի թիվ 1332-Ն որոշմամբ հաստատված ՀՀ հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի 14-րդ կետի համաձայն՝ քննիչի վարքագծի կանոնների նախագծի մշակման համար նախատեսված ժամկետը 2020 թվականն է, ուստի Նախագիծը 25.06.2020թ. թիվ 01/12/30972-20 գրությամբ ներկայացվել է Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով կարծիքի, սակայն մինչ օրս պատասխան գրություն՝ կարծիք չի ներկայացվել:

2. ՆՊԱՏԱԿՆԵՐԸ ԵՎ ԹԻՐԱԽՆԵՐԸ ՄԺԾԾ ԺԱՄԱՆԱԿԱՀԱՏՎԱԾՈՒՄ

Կոմիտեի մինչդատական վարույթ իրականացնելու գործառույթն ամրագրված է ՀՀ Սահմանադրությամբ և «Հայաստանի Հանրապետության քննչական կոմիտեի մասին» ՀՀ օրենքով, ըստ որի Կոմիտեի լիազորություններն են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով իր իրավասությանը վերապահված՝ ենթադրյալ հանցագործությունների կապակցությամբ նախաքննության կազմակերպումը և իրականացումը: Կոմիտեն, կարևորելով առանձին հանցագործությունների դեմ պայքարի առանձնահատկությունները և թիրախային համարելով զարգացող ոլորտներում հանցավորության հակազդման մեխանիզմների ձևավորման պրակտիկան, համընթաց գնալով արդի մարտահրավերներին, ձևավորել է մասնագիտացված վարչություններ և բաժիններ:
Կոմիտեի քննիչները քրեական գործի պատշաճ քննությունն ու դրա արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով կատարում են մի շարք քննչական գործողություններ, նշանակում փորձաքննություններ, դատավարական փաստաթղթերը ներկայացնում թարգմանության և այլն:

Կոմիտեի գործունեության հիմնական խնդիրներն են.

2.1. Քրեական հետապնդում հարուցելու ոլորտ.
ապահովվելու է առերևույթ հանցանք կատարած յուրաքանչյուր անձի նկատմամբ օրենքով սահմանված դեպքերում և կարգով քրեական հետապնդման հարուցումը:

2.2. Մինչդատական վարույթի իրականացման ոլորտ.
1) ապահովվելու է նյութերի խորացված ու ամբողջական նախապատրաստումը.
2) նախաքննության լրիվության, օբյեկտիվության, բազմակողմանիության և արդյունավետության ապահովման նպատակով շարունակաբար ամփոփվելու և վերլուծվելու են հանցավորության վիճակի, կառուցվածքի և շարժընթացի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները.
3) միջոցներ են ձեռնարկվելու նախաքննության ժամկետների անհարկի ձգձգումները բացառելու ուղղությամբ.
4) միջոցներ են ձեռնարկվելու պետությանը, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց պատճառված վնասի վերականգնման ուղղությամբ.
5) միջոցներ են ձեռնարկվելու կոնվենցիոն ու քրեադատավարական հիմնադրույթների պահպանմամբ յուրաքանչյուր քրեական գործով արդյունավետ քննություն ապահովելու, միասնական իրավակիրառ պրակտիկա ձևավորելու նպատակով իրավապահ բոլոր մարմինների ջանքերի համախմբման ուղղությամբ:

2.3. Կոռուպցիոն բնույթի հանցագործությունների դեմ պայքարի ոլորտ.
1) շարունակվելու են միջոցներ ձեռնարկվել կոռուպցիոն գործերով հանցավոր բոլոր դեպքերի, հանցագործության դրվագների և բոլոր մասնակիցների բացահայտման ուղղությամբ.
2) ձեռնարկվելու են անհրաժեշտ միջոցառումներ՝ կոռուպցիոն բնույթի հանցագործությունները ժամանակին հայտնաբերելու և բացահայտելու հարցում այլ իրավապահ մարմինների հետ համագործակցությունը խորացնելու ուղղությամբ.
3) իրականացվելու են համապատասխան միջոցառումներ՝ ուղղված կոռուպցիոն երևույթների ծագման, դրանց պատճառների և նպաստող պայմանների հայտնաբերմանը.
4) ակտիվացվելու է համագործակցությունը կոռուպցիայի դեմ պայքարի ոլորտում գործունեություն իրականացնող մարմինների, ինչպես նաև հասարակական կազմակերպությունների հետ:

2.4 Կիբեռհանցագործությունների դեմ պայքարի ոլորտ.
1) նախատեսվում է իրականացնել քննիչների վերապատրաստումներ կիբեռհանցագործությունների քննության առանձնահատկությունների, բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում հմտությունների զարգացման, տեղեկատվության անվտանգության, համակարգչային համակարգերում առկա տեղեկատվության հետազոտման ուղղությամբ, էլեկտրոնային ապացույցների ձեռքբերման, ոլորտի միջազգային կարգավորումներին, չափանիշներին և առաջատար փորձին ծանոթանալու և հետաքրքրություն ու կարևորություն ներկայացնող այլ թեմաներով.
2) նախատեսվում է իրականացնել կիբեռհանցագործությունների վերաբերյալ բոլոր քրեական գործերի հաշվառում և համակարգում (կիբեռհանցագործությունների քրեագիտական շտեմարան),որը օգտակար դերակատարում կունենա հանցագործությունների բացահայտման համար և կգործի համապատասխան ծրագրային ապահովման միջոցով՝ բացահայտման ուղղությամբ աշխատանքներն էլ ավելի արդյունավետ ու ինստիտուցիոնալ առումով առավել համակարգված դարձնելու համար:

2.5. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի դեկտեմբերի 26-ի թիվ 1978-Լ որոշմամբ հաստատված Մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարության իրականացման 2020-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրից բխող գործողությունների ծրագրի 27-րդ և 28-րդ կետերի համաձայն՝ Կոմիտեի կողմից կատարման ենթակա միջոցառումների շրջանակներում նախատեսվում է.
1) Ապահովել քննչական և դատավարական գործողությունների տեսաձայնագրումը.
2) Կահավորել քննչական բաժինները ճանաչման ներկայացնելու և առերեսման քննչական գործողությունները մասնակիցների՝ միմյանց տեսողական ընկալումից դուրս իրականացման նպատակով:

2.6 Նախատեսվում է որպես համակատարող իրականացնել Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2018 թվականի սեպտեմբերի 6-ի թիվ 1030-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2018-2022 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրի 59-րդ կետով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի մայիսի 16-ի թիվ 650-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2018-2022 թվականների գործունեության միջոցառումների ծրագրի 42-րդ, 53-րդ և 55-րդ կետերով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 3-ի թիվ 1332-Ն որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրականացման 2019-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի N 2 հավելվածի 2-րդ,9-րդ, 14-րդ, 33-րդ, 41-րդ, կետերով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի հոկտեմբերի 10-ի թիվ 1441-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարությունից բխող գործողությունների ծրագրի N 2 հավելվածի նպատակ 11, գործողություն 5-ով, N 3 հավելվածի նպատակ 10, գործողություն 2-ով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2019 թվականի դեկտեմբերի 26-ի թիվ 1978-Լ որոշմամբ հաստատված մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարության իրականացման 2020-2022 թվականների միջոցառումների ծրագրի N 2 հավելվածի 1-ին, 4-րդ, 7-րդ, 26-րդ, 34-րդ, 35-րդ, 80-րդ կետերով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2020 թվականի հունիսի 4-ի թիվ 909-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետությունում 2020-2022 թվականների ընթացքում մարդկանց թրաֆիքինգի և շահագործման դեմ պայքարի կազմակերպման ազգային ծրագրի իրականացման ժամանակացույցի 1-ին գլխի 1.1.1-ին, 1.1.5-ին, 1.1.8-ին կետերով, 2-րդ գլխի 2.2.7-րդ կետով, 3-րդ գլխի 3.1.5-րդ կետով, 5-րդ գլխի 5.1.1-ին, 5.1.2-րդ կետերով, 6-րդ գլխի 6.1.1-ին կետերով նախատեսված միջոցառումները:

2.7. Նախատեսվում է Կոմիտեի իրավասության շրջանակներում հետևողականություն ցուցաբերել ՄԱԿ-ի կայուն զարգացման 16-րդ նպատակի 16.3.1-ին, 16.3.2-րդ, 16.4-րդ, 16.6.1-ին, 16.7.1-ին և 16.բ.1-ին կետերով նախատեսված միջոցառումների իրականացման գործում:

3. ԾԱԽՍԱՅԻՆ ԳԵՐԱԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՄԺԾԾ ԺԱՄԱՆԱԿԱՀԱՏՎԱԾՈՒՄ